Conformiteitsbeoordeling en accreditatie

Inhoudsopgave

1. Wat zijn conformiteitsbeoordeling en accreditatie?

Algemeen

In het dagelijks leven willen we vertrouwen op de kwaliteit van producten en diensten. Bijvoorbeeld dat roltrappen veilig zijn, dat vlees niet teveel bacteriën bevat, dat arbeidsmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen veilig gebruikt kunnen worden en dat elektrotechnici deskundig handelen. Dit kan alleen als certificaten en producten waarmaken wat ze beloven.

Conformiteitsbeoordeling en accreditatie geven een inzicht in de kwaliteit van producten en diensten, ook als dat niet direct goed te zien is. Dit inzicht maakt (internationale) handel makkelijker en draagt bij aan het goed werken van markten. Conformiteitsbeoordeling is een bestaand stelsel dat zonder de overheid tot stand komt. Je kunt het wel, meestal in combinatie met accreditatie, gebruiken in beleid en regelgeving. Bijvoorbeeld bij onderwerpen zoals voedselveiligheid, energiebesparing en duurzaamheid, consumentenproducten, bouw, werkomstandigheden en transport en infrastructuur. Ook kan conformiteitsbeoordeling een toezichthouder ondersteunen.

Kenmerken conformiteitsbeoordeling

Het bedrijfsleven kan over allerlei onderwerpen vooraf afspraken maken, die vervolgens gecontroleerd kunnen worden door een andere partij. Dit proces is conformiteitsbeoordeling. Vormen van conformiteitsbeoordeling zijn bijvoorbeeld certificeren, testen, keuren en inspecteren.

Conformiteitsbeoordeling is een vorm van zelfregulering. De organisatie die een bepaald certificaat, testrapport, keuring of inspectie wil hebben, vraagt een conformiteitsbeoordelende instantie (CBI) om die certificering, test, keuring of inspectie uit te voeren.

Een bekend voorbeeld is het ISO 9001 certificaat. Dit certificaat is een internationale norm voor kwaliteitsmanagementsystemen. Maar ook de veiligheidsnormen in regelgeving voor bijvoorbeeld liften, arbeidsmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen worden ingevuld door conformiteitsbeoordeling. Bijvoorbeeld door het regelmatig keuren van een lift te verplichten.

Kenmerken accreditatie

Wanneer je conformiteitsbeoordeling gebruikt in beleid en regelgeving, moet de CBI onafhankelijk, onpartijdig en deskundig genoeg zijn. Met een accreditatie kan een CBI laten zien dat hieraan wordt voldaan. In Nederland is de Raad voor Accreditatie (RvA) aangewezen als de nationale accreditatie-instantie.

Een systeem met geaccrediteerde conformiteitsbeoordeling kent zo twee niveaus. Ten eerste het niveau van accreditatie, tussen de RvA en het CBI. Ten tweede het niveau van conformiteitsbeoordeling, tussen het CBI en de organisatie die beoordeeld wordt. Een systeem zonder accreditatie kent alleen het laatste niveau. Zie onderstaand schema.

Figuur 1 Conformiteitsbeoordeling

Klik op de afbeelding om te vergroten

Let wel op, de term ‘accreditatie’ wordt in de praktijk ook voor andere processen gebruikt dan de accreditatie van een CBI. Bijvoorbeeld bij accreditatie van journalisten of in het onderwijs. Als de term accreditatie gebruikt wordt voor iets dan de onafhankelijkheid, onpartijdigheid en deskundigheid van een CBI, dan gaat het niet om accreditatie in de zin van deze pagina.

Voordelen

  • Conformiteitsbeoordeling en accreditatie op basis van internationale normen worden wereldwijd geaccepteerd. Op die manier zijn ze goed voor de internationale handel.
  • Met conformiteitsbeoordeling kun je de eigen verantwoordelijkheid van de sector gebruiken. In sommige sectoren is men zelf namelijk al begonnen met initiatieven om de kwaliteit te bewaken. Hier kun je vervolgens op verder gaan.
  • Je kunt via conformiteitsbeoordeling de kennis en ervaring van de sector optimaal gebruiken. Vooral omdat de ontwikkeling van eisen soms beter door hen zelf gedaan kan worden, als er zeer specialistische kennis voor nodig is. Ook kunnen snelle technische ontwikkelingen snel meegenomen worden in conformiteitsbeoordeling.
  • Met conformiteitsbeoordeling stelt de sector zelf de eisen op. Deze sluiten daarom goed aan bij de praktijk.
  • Het nastreven van een publiek belang, zoals duurzaamheid, is met behulp van conformiteitsbeoordeling mogelijk zonder dat hiervoor een publieke toezichthouder nodig is.
  • Verplichte conformiteitsbeoordeling kan een bijdrage leveren aan risicogestuurd toezicht. De conformiteitsbeoordeling geeft aan de toezichthouder het vertrouwen dat aan bepaalde delen van de regelgeving is voldaan.

Nadelen

  • Conformiteitsbeoordeling is niet afdwingbaar.
  • Conformiteitsbeoordeling is een privaat instrument. Het is daarom niet altijd geschikt voor publieke belangen. Er is geen publieke toezichthouder die overtredingen kan opsporen of naleving van de eisen kan afdwingen.

Terug naar boven

2. Hoe gebruik je conformiteitsbeoordeling en accreditatie?

Voor het gebruik van conformiteitsbeoordeling moet je de verplichte kwaliteitseis Conformiteitsbeoordeling en accreditatie in het kader van overheidsbeleid volgen. Omdat conformiteitsbeoordeling zonder de overheid tot stand komt is het beter om het te gebruiken voor het stimuleren van publieke doelen, dan wel ter ondersteuning van het toezicht. Op de pagina van de kwaliteitseis vind je meer informatie hierover.

Slaagfactoren

  • De betrokken sector moet voldoende ontwikkeld zijn om de conformiteitsbeoordeling vorm en inhoud te geven.

Faalfactoren

  • Conformiteitsbeoordeling is afhankelijk van hoe goed het met de sector zelf gaat. Conformiteitsbeoordeling kan eerst goed functioneren, maar daarna achteruit gaan door ontwikkelingen in de sector zelf.
  • Verplichte conformiteitsbeoordeling kan de meerwaarde van de conformiteitsbeoordeling verminderen. De ambitie van betrokken partijen kan dan afnemen.

Valkuilen en tips

  • Conformiteitsbeoordeling is geen alternatief voor (besparing op of achterwege laten van) handhaving.
  • Let op dat wanneer je conformiteitsbeoordeling gebruikt als beleidsinstrument, het niet de concurrentie beperkt. Als er strijd ontstaat met de mededingingsregels is conformiteitsbeoordeling geen goed beleidsinstrument.

Terug naar boven

3. Achtergrondinformatie

Relevante verplichte kwaliteitseisen
Relevante verplichte kwaliteitseisen Toelichting
Conformiteitsbeoordeling en accreditatie in het kader van overheidsbeleid Beleidskader voor nieuwe certificatieregelingen of te vernieuwen regelingen waar een publiek belang aan de orde is.
Relevante toetsingsinstanties
Relevante toetsingsinstanties Toelichting
EZK bedrijfseffecten (inclusief regeldrukeffecten) Bedrijven betrokken? Voer een bedrijfseffectentoets uit.
JenV rijksbrede wetgevingstoetsing Inclusief uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid (U&H)

Terug naar boven

4. Contactgegevens

Het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat is stelselverantwoordelijk voor conformiteitsbeoordeling en accreditatie. EZK is voorzitter van het Interdepartementale overleg Conformiteitsbeoordeling en Normalisatie (ICN) en kan je helpen met het benaderen van een collega binnen je eigen departement die hiermee ervaring heeft. Heb je vragen of wil je meer informatie? Neem dan contact op met de directie Mededinging en Consumenten.

Terug naar boven

Laatst gewijzigd op: 1-8-2023