5. Wat is de voorkeursoptie?

1. Beschrijf je voorkeursoptie
2. Hoe beoordeel je de gekozen optie in termen van:  
   i. Doeltreffendheid en doelmatigheid  
   ii. Uitvoerbaarheid voor alle relevante partijen (inclusief doenvermogen, regeldruk, handhaving en ICT-gevolgen) 
   iii. Brede maatschappelijke impact
3. Wat zijn de risico’s en onzekerheden in dit voorstel?
4. Hoe ziet de voorgenomen monitoring en evaluatie eruit?

Met behulp van de bij vraag 4 geselecteerde analysemethode(n) en je omgeving beoordeel je de verschillende beleidsopties op de geselecteerde effecten, rechtmatigheid, doeltreffendheid, doelmatigheid en uitvoerbaarheid. Als in beeld is gebracht wat de effecten zijn van de meest waarschijnlijke instrumenten, kan worden bepaald welk optie de meest optimale optie is samen met je belanghebbenden. Vaak is de beste oplossing een combinatie van instrumenten.

Bij de onderbouwing van je beleid sta je ook stil bij risico’s en onzekerheden die invloed kunnen hebben op de uitkomsten van je beleid. Kijk hierbij ook naar de externe factoren die je in vraag 3 in kaart hebt gebracht bij het opstellen van je beleidstheorie. Licht vervolgens toe hoe je in je beleid rekening houdt met de risico’s en onzekerheden. Dat kan bijvoorbeeld door eerst pilots te doen of gefaseerd te werken zodat bijsturen mogelijk is.

Na uitwerking van de voorkeursoptie start in deze fase ook de formele uitvoeringstoets(en) op basis waarvan je mede beoordeelt hoe het instrument het beste in de praktijk kan worden gebracht.

In deze fase denk je ook na over de monitoring en evaluatie inclusief de invoeringstoets. Monitoring en evaluatie geven inzicht in de gevolgen van een voorstel in de praktijk. Door middel van evaluatie probeer je de effectiviteit en efficiëntie van beleid of wetgeving te beoordelen. Je kan een voorstel op verschillende momenten en manieren evalueren en daarmee verschillende doelstellingen nastreven. Monitoring is een vorm van evaluatie waarbij je na invoering van beleid of wetgeving inzicht probeert te krijgen in de voortgang van de uitvoering en doelrealisatie om waar nodig te kunnen bijsturen. Bij ex post evaluatie gaat het om het beoordelen van een voorstel na verloop van tijd op effectiviteit en efficiëntie. Een ex post evaluatie kan naast verantwoordingsinformatie aan de Tweede Kamer ook weer input vormen voor een ex ante evaluatie van een nieuw voorstel. Of regelgeving geëvalueerd moet worden is in veel gevallen wettelijk bepaald.

In deze fase bekijk je ook samen met relevante partners hoe, inclusief planning en presentatie, het meest effectieve instrument in de praktijk kan worden gebracht (een implementatieplan).

Indien er om je instrumentkeuze te realiseren wet- en regelgeving nodig is, zal er een wetgevingstraject worden gestart, dat zijn eigen dynamiek kent met o.a. (internet)consultatie en advisering door de Afdeling advisering van de Raad van State. Als te verwachten valt dat bij de uitvoering van de wet- en regelgeving ICT of digitale dienstverlening ingezet zal worden, wordt bezien of een multidisciplinaire aanpak met behulp van de werkmethode ICT-Uitvoeringsgericht wetgeven nuttig of nodig is. 

Als een beleidsvoorstel af is moet je de bewindspersonen, de Tweede Kamer en de samenleving als geheel informeren over de gemaakte afwegingen. Door deze vraag te beantwoorden onderbouw je het beleidsvoorstel op een gestructureerde manier en voldoe je aan de vereiste formats.

Er zijn verschillende rijksbrede formats die je helpen om je voorkeursoptie op een gestructureerde manier te onderbouwen.

• Bij het plannen van voorgenomen monitoring en evaluatie helpt de toolbox beleidsevaluaties je verder.
• De handreikingen In 6 stappen naar een monitor, In 6 stappen naar een beleidsexperiment en In 6 stappen naar beleidsrelevante data-inzichten helpen je ook in stappen op weg en bevatten enkele goede voorbeelden.
• Als openbaarheid schuurt, helpt de Handreiking dilemmagesprekken (open-overheid.nl) je verder om met collega’s helder te krijgen wat er speelt en de volgende stap te kiezen

Reflectie over ambtelijk vakmanschap

De Gids Ambtelijk Vakmanschap is een hulpmiddel dat je ook in deze fase kan helpen bij de overwegingen van je beleidskeuzes. Wat zou het effect van je voorkeursoptie kunnen zijn op de dagelijkse praktijk van je collega-ambtenaren en de dilemma’s waar zij mee te maken zullen krijgen? Heb je bijvoorbeeld bij de gekozen oplossing de mensen die hiermee aan het werk gaan voldoende betrokken, zodat zij niet alleen begrijpen wat de bedoeling is maar het ook volledig omarmen? Zo kunnen zij het op een goede, plezierige manier verder brengen zoals jij het bedoeld hebt. Reflecteer aan de hand van de gids op deze en andere vragen en kijk hoe collega’s hiermee omgegaan zijn.