Doenvermogentoets

De adviseur doenvermogen en gedrag heeft op een laagdrempelige manier een oordeel geveld op basis van diverse factoren die de doenlijkheid van de fiscale regelingen beïnvloeden. Deze factoren omvatten onder andere de samenloop met levensgebeurtenissen en het aantal type en benodigde handelingen.

Wat heeft het opgeleverd?

Door deze beoordeling konden voor de 42 regelingen de doenlijkheid effectief worden meegewogen naast andere criteria, zoals budgettaire belangen en uitvoeringsaspecten. Lees meer

De doelgroepen zijn in geanalyseerd, waarbij specifiek is gekeken naar de handelingen die van hen verwacht worden binnen het stelsel. Vervolgens is er een klantreis uitgewerkt, waarin de handelingen van de ouders centraal stond.  Daarna zijn er gesprekken gevoerd met de ouders en professionals over deze klantreis.

Wat heeft het opgeleverd?

Dit heeft inzicht gegeven in welke groepen het stelsel doenlijk is en voor welke groepen dit onvoldoende het geval is. Daarnaast zijn er concrete aanbevelingen geformuleerd om de doenlijkheid te verbeteren tijdens de verdere beleids- en wetsontwikkeling. Lees meer

De dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) ontwikkelde een werkend prototype van de nieuwe regeling, bedoeld deze samen met de doelgroep te testen. Aspirant studenten werden gevraagd de basisbeurs via de website aan te vragen. Door hun gedrag te observeren en met hen in gesprek te gaan, verkreeg DUO waardevolle inzichten in de doenlijkheid van het nieuwe aanvraagproces.

Wat heeft het opgeleverd?

Deze aanpak leverde waardevolle inzichten op in het aanvraagproces, zoals de angsten van studenten over het indienen van een aanvraag en de vraag of het huidige systeem studenten verplicht moet stellen om zelf een aanvraag in te dienen. Deze bevindingen zijn verwerkt in het wetsontwerp. Lees meer

Bekijk de werkwijze doenvermogentoets om een beeld te krijgen wat veelvoorkomende knelpunten zijn en hoe je deze kunt ondervangen.  

Ook wanneer een beleidsoptie al is gekozen, kunnen er vaak keuzes gemaakt worden om die beleidsoptie doenlijker in te richten. Neem contact op met de adviseur gedrag en doenvermogen binnen jouw organisatie of kijk hierboven bij veel voorkomende knelpunten.

Bij het verkennen van beleidsopties kan je al rekening houden met de doenlijkheid. Het is niet nodig dat er al een concrete uitwerking is. Deze aanpak biedt juiste om tot doenlijkere beleidsvarianten te komen. Zie ook het volgende voorbeeld waar vanaf de start rekening werd gehouden met doenvermogen: IBO sociale zekerheid. 

De omvang van een doenvermogentoets kan variëren. Op basis van bijvoorbeeld tijd of mogelijke impact op de doelgroepen kunnen verschillende aanpakken worden gekozen. Soms is er al kennis over of onderzoek uitgevoerd, bijvoorbeeld bij een vergelijkbare regeling. De adviseur gedrag en doenvermogen van jouw organisatie kan meedenken over een passende aanpak binnen de ruimte die je heb.

Het betrekken van de doelgroep in de beleidsvoorbereiding geeft inzicht in hoe beleidsmaatregelen in de praktijk werken en waar mogelijke knelpunten liggen. Dit geeft veel inzicht in de doenlijkheid. Het is raadzaam contact op te nemen met een adviseur gedrag en doenvermogen of de participatieafdeling binnen jouw organisatie voor ondersteuning bij het effectief betrekken van de doelgroep.

De kwaliteitseis doenvermogen is van toepassing wanneer beleid is gericht op burgers, zzp’ers en het (kleine) MKB (Kamerstuk  2018/2019, 34775, nr. AQ).

De verplichting om in de beleidsvorming rekening te houden met het doenvermogen is als kwaliteitseis door het kabinet vastgesteld naar aanleiding van het WRR-rapport Weten is nog geen doen; Een realistisch perspectief op redzaamheid uit april 2017 (Kamerstukken II 2017/18, 34775 VI, nr. 88 en nr. 113).

Ook van uitvoerders wordt gevraagd om in de uitvoeringstoets naar voren te brengen hoe de uitvoering aan zal sluiten bij het doenvermogen van de doelgroep waarmee ze te maken hebben. De departementen hebben zelf de taak om voor de uitvoeringsorganisaties die onder hun verantwoordelijkheid vallen concrete werkafspraken te maken over de wijze waarop deze doenvermogentoets in de diverse uitvoeringstoetsen wordt opgenomen (Kamerstuk  2018/2019, 34775, nr. AQ).

Het kan zijn dat het beleid gemaakt wordt voor een doelgroep die moeilijk te bereiken is. Een aantal tips om moeilijk bereikbare doelgroepen te betrekken: 

• Hou contact met brancheverenigingen warm. Brancheverenigingen hebben gemakkelijker contact met hun doelgroep
• Betrek en bevraag uitvoerend professionals die zich in de omgeving van de doelgroep bevinden
• Een doenvermogentoets gaat uiteindelijk niet om meningen of draagvlak, maar of het doenlijk is. Ook van vergelijkbare doelgroepen valt hier veel van te leren. 

Mark Bovens, Raadslid WRR (Scheltema-lezing, 2020), schreef hierover:  

‘Maak de doenvermogentoets vanzelfsprekend door de gedragswetenschappelijke toets dezelfde status te geven als de financieel-economische en juridische toets. Het helpt wetgevingsjuristen, wanneer er ondersteuning beschikbaar, is om aandacht te besteden aan die doenlijkheid. Gedragsanalyse, zo'n doenvermogentoets, dat is een vak apart...’ ‘[..] Dat ze niet meer aan het eind nog eens even naar die user-experience kijken, maar dat ze eigenlijk in al het werk, al vanaf de eerste stap van een ontwerp, worden die gebruikerservaringen tot richtsnoer genomen. En dat is iets wat eigenlijk ook bij de overheid en bij wetgeving zou moeten op de lange termijn.’ – Bovens, Raadlid WRR - Scheltema-lezing WRR 20.

Het Beleidskompas is gebaseerd op de verplichte kwaliteitseisen, die de ministerraad op 14 april 2011 heeft vastgesteld (Kamerstukken II 2010/11, 29515, nr. 330) en de verplichte kwaliteitseisen die hieraan zijn toegevoegd bij latere kabinetsbesluiten. Alle voorstellen voor beleid en regelgeving moeten aan deze kwaliteitseisen voldoen. De kwaliteitseis doenvermogen is daar één van.  Rekening houden met doenvermogen is integraal onderdeel van het maken van beleid, en kun je toepassen bij de verschillende stappen in het Beleidskompas.