“Brede welvaart is niet alleen een denkmethode, het is vooral ook een doe-methode”
Deze woorden sprak Kim Putters, voorzitter van de Sociaal Economische Raad (SER) op de eerste Dag van het Beleid, 29 maart 2023. Hiermee raakt hij aan een belangrijke ontwikkeling in het Beleidskompas ten opzichte van de voorganger (het IAK), namelijk de introductie van de Gevolgenscan.
Brede welvaart en SDG’s
Wat is brede welvaart?
Brede welvaart is een manier om te meten hoe het gaat met het welzijn, de welvaart, de duurzaamheid en de (on)gelijkheid in de samenleving. Het is een antwoord op de voorheen nauwe focus op economische groei, gemeten met het Bruto Binnenlands Product (BBP), als dé maatstaf voor welvaart en vooruitgang. Met brede welvaart wordt een completer beeld geschetst van hoe het met de samenleving gaat.
Brede welvaart helpt dus om te meten hoe wij er als Nederland voor staan, ook op het gebied van de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG's). Dat zijn strategische doelen gericht op een duurzame en inclusieve wereld, waar Nederland zich aan heeft gecommitteerd. Brede welvaart en de SDG’s kunnen beleidsmakers helpen om beleidskeuzes te maken die bijdragen aan het behalen van de SDG’s en om oog te hebben voor onbedoelde gevolgen van beleid op het gebied van welzijn, duurzaamheid en ongelijkheid in de samenleving.
Tot zover de denkmethode, maar hoe kan ik hier ook iets mee doen als beleidsmaker? Dat is waar de Gevolgenscan om de hoek komt kijken.
De Gevolgenscan: verder kijken dan je neus lang is
Wat is de Gevolgenscan?
De Gevolgenscan is een methodiek die je helpt om aan de hand van de thema’s Milieu, Mens en Maatschappij na te denken over de gevolgen van voorgenomen beleid. Alle SDG’s en brede welvaartsthema’s hebben een plek gekregen in de Gevolgenscan. Daarmee kijk je niet alleen naar gevolgen voor Nederland op de korte termijn (hier & nu), maar ook naar gevolgen voor volgende generaties (later) en gevolgen voor mensen elders in de wereld (elders).
De Gevolgenscan is ontwikkeld in een traject met de deskundigen van alle departementen, planbureaus en enkele kennisinstituten met begeleiding van de Argumentenfabriek.
Gevolgen scannen doe je samen
Hoe kan ik de Gevolgenscan toepassen?
Voordat je met de Gevolgenscan aan de slag kunt gaan doorloop je eerst vragen 1 t/m 3 van het Beleidskompas. Deze vragen helpen je om - vertrekkend vanuit een heldere probleem- en oorzakenschema en concrete doelen - tot kansrijke beleidsopties te komen. Pas als je de werking van je beleidsvoornemen hebt uitgedacht met behulp van een beleidstheorie kun je goed nadenken over de mogelijke gevolgen van dit voornemen.
Een Gevolgenscan voer je niet alleen uit. De Gevolgenscan is namelijk bedoeld om ook over niet beoogde gevolgen na te denken die buiten je eigen beleidsdomein vallen. Om deze gevolgen goed in kaart te kunnen brengen nodig je experts uit van verschillende beleidsdomeinen, maar ook ervaringsdeskundigen die bijvoorbeeld kunnen helpen bij het signaleren van gevolgen voor de uitvoering of bepaalde bevolkingsgroepen.
De Gevolgenscan bestaat uit drie visuele kaarten die vragen bevatten om de gevolgen op bovenstaande thema’s te inventariseren. Door deze vragen samen met belanghebbenden en relevante experts te beantwoorden kom je tot een brede inventarisatie van mogelijke gevolgen van je beleid. De invulkaart die ook onderdeel is van de gevolgenscan helpt je om de uitkomsten van deze inventarisatie op een overzichtelijke manier te presenteren.
Er zijn twee manieren waarop je een Gevolgenscan kunt uitvoeren. De eerste manier is door het organiseren van één of meerdere sessies waarbij je samen met je stakeholders en relevante experts de gevolgen van het beleidsvoornemen doorloopt. In het Beleidskompas tref je instructies voor het organiseren van zo’n sessie. Wellicht kan een collega of een facilitator je ondersteunen bij zulke sessies. Informeer hierover bij het Beleidskompas-expertiseteam op je departement.
De tweede manier is om de experts en andere belanghebbenden schriftelijk de vragen uit de Gevolgenscan te laten beantwoorden op basis van jouw beleidsvoornemen. De werkstappen hiervoor tref je ook aan in het Beleidskompas.
Klaar met de Gevolgenscan, en dan?
Nadat je de Gevolgenscan hebt uitgevoerd is een goed beeld ontstaan van de mogelijke gevolgen van je beleid. Dit helpt je om te bepalen welke verplichte toetsen op jouw traject van toepassing zijn. Ook kun je op basis van de resultaten van de Gevolgenscan beoordelen welke aanvullende analysemethoden kunnen helpen om specifieke gevolgen nader te onderzoeken. Deze informatie helpt je om uiteindelijk een goede afweging te maken en je beleidsvoornemen waar nodig aan te scherpen. Vraag 5 van het Beleidskompas helpt je vervolgens bij de laatste stap van het beleidsproces: het onderbouwen van je uiteindelijke beleidsvoorstel.
Heb je ook een best practice uit de beleidspraktijk die je zou willen delen met collega’s? Laat het gerust weten, via beleidskompas@kcbr.nl.
Laatst gewijzigd op: 9-5-2023