4.2 Overzichtspagina analyse-methoden

Op grond van de richtlijn strategische milieubeoordeling (smb-richtlijn) kan een plicht gelden om een plan-milieueffectrapportage (plan-mer) uit te voeren voor regelgeving.  Dit was aan de orde voor regels voor windparken in het Activiteitenbesluit milieubeheer en de Activiteitenregeling milieubeheer. Deze zijn door de Raad van State buiten toepassing verklaard aangezien deze regels zonder plan-mer tot stand zijn gekomen. Een plan-mer brengt in de voorbereiding en vóór de vaststelling van plannen en programma's (waaronder dus regelgeving kan vallen) de mogelijke aanzienlijke milieugevolgen in beeld. Dit stelt de opsteller in staat milieuoverwegingen op transparante wijze in de besluitvorming te integreren.

De handreiking is bedoeld om na te gaan of een plan-mer-plicht aan de orde kan zijn; om de afweging te kunnen maken of bij het opstellen van nieuwe regels een plan-mer wordt uitgevoerd. De handreiking biedt ook informatie over de wijze waarop hieraan invulling kan worden gegeven. 
Meer informatie: Milieueffectentoets (MET)

Een Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA) is een belangrijk instrument in de beleidsvoorbereidende fase. Een MKBA helpt bij het maken van beleidskeuzes om beleidsvoorstellen te beoordelen, maar kan ook achteraf ingezet worden om terug te blikken op uitgevoerd beleid.

MKBA’s worden vaak gebruikt bij de beoordeling van infrastructurele projecten. MKBA’s zijn echter breed toepasbaar binnen ieder denkbaar beleidsterrein. Voorbeelden zijn onderwijs, zorg, arbeidsmarktbeleid, woonbeleid, milieu- en natuurbeleid, energiebeleid en digitale overheidsprojecten. 
Meer informatie: Algemene Leidraad Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA)

Een business case brengt alle financiële consequenties van een project voor de Rijksoverheid in beeld: uitgaven, ontvangsten en risico’s. De business case gebruik je tijdens de beleidsvoorbereiding. De business case helpt bij het maken van een doelmatige afweging. De twee belangrijkste vragen die je met een business case kunt beantwoorden, zijn:

• Is de voorgenomen beleidsoptie ‘zakelijk gerechtvaardigd’?
• Door wie kan het voorgenomen project het doelmatigst worden uitgevoerd? Door de overheid, een private partij of door een publiek-private samenwerking?

Meer informatie: Toolbox Beleidsevaluaties

De impact analyse (score kaart) en multicriteria-analyse (MCA) zijn methoden om de effecten en eventueel ook kosten van beleidsvoorstellen systematisch op een rij te zetten. Ook kun je met deze methoden beleidsvarianten onderling vergelijken. Beide methoden zijn vormen van ex ante evaluatie, dus evaluatie vooraf. Ze zijn gebaseerd op een zo veel mogelijk gekwantificeerd overzicht van beleidseffecten.

Meer informatie: Toolbox Beleidsevaluaties

Kosteneffectiviteitsanalyses (KEA) gebruik je om te kijken welke kosten bepaalde beleidsuitkomsten met zich meebrengen. Deze methode is een belangrijk hulpmiddel in de beleidsvoorbereidende fase. De methode helpt bij het maken van goed voorbereide beleidskeuzes. In de uitvoering lijkt een KEA op een maatschappelijke kosten-baten analyse (MKBA). De belangrijkste vraag die je met een KEA kan beantwoorden, is:

• Welke uitgaven zijn nodig om een bepaald beleidseffect te bereiken?

Meer informatie: Toolbox Beleidsevaluaties

Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) is een nieuwe methode om beleidsopties te evalueren en de participatie van grote groepen burgers te faciliteren. De essentie van een PWE is dat burgers op een laagdrempelige manier een advies kunnen geven over een keuzevraagstuk van een overheid. Zij worden als het ware op de stoel van de bestuurder gezet. In een online omgeving zien zij welke keuze de bestuurder moet maken, ze krijgen een overzicht van de concrete voor- en nadelen (of effecten) van de opties waartussen de bestuurder kan kiezen en de beperkingen die er zijn (bijv. beperkt budget of een verplichtend doel). Vervolgens wordt er aan hen gevraagd wat zij de bestuurder zouden adviseren. Ten slotte lichten burgers hun keuzes toe wat een scherp beeld oplevert van hun voorkeuren en overwegingen.

Meer informatie: Participatieve Waarde Evaluatie (tudelft.nl)

Gedrag veranderen is complex. Onderzoek kan helpen deze kluwen te ontwarren. Waarom gedragen mensen zich zoals ze zich gedragen? Welke interventies zijn kansrijk? En hoe meet je of de gekozen interventie effectief is? Er bestaan veel onderzoeksmethodieken voor. In onderstaande publicatie staan er 18 toegelicht, inclusief toepassingen uit de praktijk van de Rijksoverheid. Van focusgroep tot big data-analyse, van keuze-experiment tot RCT.

Meer informatie: Hoe is gedrag te onderzoeken?

Een overheid die wil anticiperen op toekomstige (crisis)situaties, doet er goed aan potentiële maatregelen op welk beleidsterrein dan ook te toetsen op de (onbedoelde) effecten op de sociale orde in Nederland. Het Verwey-Jonker Instituut ontwikkelde samen met de Rijksoverheid het instrument Maatschappelijke Impact Afwegen (MIA), waarmee beleidsmakers bewuster om kunnen gaan met de potentiële impact van beleidskeuzes op maatschappelijke stabiliteit.

Meer informatie: Maatschappelijke Impact Afwegen

Het SMS-team (Scenarioanalyse, Modellering en Simulaties), onderdeel van het ministerie van Justitie en Veiligheid, voert in opdracht van JenV ketenbrede ex-ante scenarioanalyses uit. Samen met experts van de betrokken ketenpartners brengt het SMS-team in beeld wat de verwachte structurele keteneffecten zijn van wijzigingen in beleid en/of wetgeving. Hierbij wordt vanuit een ketenperspectief gekeken naar veranderingen in volumes en type zaakstromen die de organisaties in de strafrechtketen als gevolg van de wijziging kunnen verwachten, en naar veranderingen in (keten)werkprocessen en de daarmee gepaard gaande tijdsbesteding. Zo kan inzichtelijk worden gemaakt wat de verwachte structurele werklastgevolgen van maatregelen voor de betrokken organisaties zijn. Werklastconsequenties kunnen in diverse scenario’s doorgerekend worden. Zo kan een scenarioanalyse van het SMS-team de opdrachtgever ook helpen in het besluitvormingsproces of maatregelen (al dan niet in aangepaste vorm) doorgevoerd (kunnen) worden.