4. Wat zijn de gevolgen van deze opties?

1. Wat zijn de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie voor de mens, maatschappij en milieu?
2. Hoe zijn de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie verdeeld over verschillende doelgroepen (denk aan gender, leeftijdsgroepen, regio etc.)?
3. Wat zijn de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie buiten Nederland (gevolgen elders)?
4. Wat zijn de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie voor toekomstige generaties (gevolgen later)?
5. Welke verplichte toetsen moet ik uitvoeren om de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie verder in kaart te brengen?
6. Welke andere hulpmiddelen kan ik gebruiken om de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie verder in kaart te brengen?

Checkvragen betrek je omgeving

1. Heb je de belanghebbenden betrokken bij het in kaart brengen van de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie?
2. Heb je de Gevolgenscan uitgevoerd in een multidisciplinaire samenwerking tussen deskundigen met kennis van de verschillende elementen van beleidsopties en de doorwerking daarvan op mens, maatschappij en milieu?

Om erachter te komen wat de mogelijke inhoudelijke gevolgen van een beleidsoptie zijn, gebruik je de Gevolgenscan.

In de Gevolgenscan staan in totaal ca. 60 vragen, onderverdeeld in de drie hoofdthema’s: Mens, Maatschappij en Milieu.

Door de vragen van de Gevolgenscan te beantwoorden, breng je de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie in kaart. De Gevolgenscan helpt je na te denken over mogelijke gevolgen die je nog niet in je vizier had. Door de vragen samen met mensen met uiteenlopende expertises en ervaringen te beantwoorden, krijg je een nog beter beeld van alle mogelijk gevolgen van de uitgewerkte beleidsopties. Hiermee kun je ook kansen ontdekken op kruisbestuiving met andere beleidsterreinen, of mogelijke afruilen die geadresseerd moeten worden.

Hoofdonderwerpen en indeling van de Gevolgenscan

De Gevolgenscan helpt je de relatie te leggen tussen de mogelijke gevolgen van beleidsopties voor de brede welvaart en de Sustainable Development Goals (SDG’s). Je kijkt naar alle mogelijk gevolgen: de nagestreefde, maar ook de niet-gewenste gevolgen. De Gevolgenscan laat je ook apart nadenken over verschillen in de verdeling van de mogelijke gevolgen van de beleidsoptie voor verschillende belanghebbenden nu, elders en later.

• Brede welvaart 
  Brede welvaart gaat over de kwaliteit van leven hier en nu en de mate waarin deze al dan niet ten koste gaat van die van latere generaties en/of van mensen elders in de wereld. De selectie en de indeling van de thema’s in de Gevolgenscan sluiten grotendeels aan bij de 8 thema’s die de planbureaus SCP, PBL en CPB gebruiken bij het meten en beschrijven van de stand van zaken en de ontwikkelingen in de brede welvaart:

1. Subjectief welzijn
2. Gezondheid
3. Consumptie en inkomen
4. Onderwijs en opleiding    
5. Ruimtelijke samenhang en -kwaliteit
6.  Economisch kapitaal
7. Natuurlijk kapitaal
8. Sociaal kapitaal 
   
   In aanvulling op deze hoofdonderwerpen staat ‘Institutioneel Kapitaal’ ook als een afzonderlijk hoofdthema in de Gevolgenscan. In dit hoofdonderwerp staan onder andere vragen over de complexiteit van beleid en uitvoering, het functioneren van de overheid en het vertrouwen dat mensen hebben in publieke instituties.

• Sustainable Development Goals (SDG’s)  
  De Gevolgenscan maakt duidelijk welke Sustainable Development Goals horen bij de onderwerpen in de hulpvragen. De nummers achter de vragen verwijzen naar de SDG’s. De SDG’s beogen om menselijk welzijn binnen planetaire grenzen te vergroten. Nederland wil de doelen ook nationaal behalen.
• Verdelingseffecten, gevolgen elders en gevolgen later 
  Beleidsopties kunnen bedoeld of onbedoeld anders uitpakken voor verschillende groepen belanghebbenden. Binnen Nederland, maar ook (voor mensen) elders in de wereld en voor toekomstige generaties. Verdelingseffecten en gevolgen voor elders in de wereld en voor latere generaties kunnen bij veel van de onderwerpen in de Gevolgenscan optreden. De Gevolgenscan maakt op voorhand geen selectie van de onderwerpen waarbij dit meer of minder aannemelijk is. Deskundigen moeten van geval tot geval beoordelen wat de mogelijke verdelingseffecten en gevolgen voor elders en later kunnen zijn van de beleidsoptie. De invulkaart die bij de Gevolgenscan hoort, helpt je bewust stil te staan bij dit vraagstuk. Je vindt de invulkaart bij de hulpmiddelen.

De Gevolgenscan heeft twee doelen. Het eerste doel van de Gevolgenscan is je te helpen zicht te krijgen op alle mogelijke inhoudelijke gevolgen van beleid. De Gevolgenscan sluit daarbij zoveel mogelijk aan bij de internationale en nationale afspraken over het in kaart brengen van mogelijke gevolgen van beleid. Denk hierbij aan de categorieën van Brede Welvaart en de mondiale Sustainable Development Goals (SDG’s) die in stap 2 van het Beleidskompas al aan de orde kwamen.

Het tweede doel van de Gevolgenscan is het aanreiken van hulpmiddelen. De Gevolgenscan leidt je naar de (verplichte) toetsen en hulpmiddelen die je kunt of moet gebruiken om een goed beeld te schetsen van de mogelijke gevolgen van beleid.

Werkstappen Gevolgenscan

De concrete stappen bij het uitvoeren van de Gevolgenscan zijn als volgt:

1. Na het doorlopen van stap 1 tot en met 3 van het Beleidskompas deel je het concept beleidsvoorstel inclusief beleidstheorie met een uiteenlopende groep experts die gezamenlijke met hun kennis een zo groot mogelijk deel van de onderwerpen uit de Gevolgenscan beslaan.
2. De experts beantwoorden individueel de vragen uit de Gevolgenscan en markeren welke gevolgen zij verwachten van de beleidsopties. Daarbij:
   • leggen zij ook beknopt vast langs welke reeks van schakels het gevolg zich volgens hen zal voltrekken.
   • verwijzen zij naar instrumenten die moeten of kunnen worden gebruikt om een scherper beeld te schetsen van de vermoede gevolgen.
3. Je brengt de inbreng van de experts bij elkaar.
4. Onzekerheden en tegenstrijdigheden in de inschattingen van de experts moeten nader onderzocht worden. Dit kan doormiddel van het beleggen van een (reeks) groepsgesprekken gebeuren. Onder hulpmiddelen vind je een handleiding voor het organiseren van zo’n gesprek.
5. Je voert, eventueel met hulp van deskundigen, de verplichte toetsen uit die horen bij de onderwerpen waarop gevolgen worden verwacht.
6. Je brengt, eventueel met hulp van deskundigen, de mogelijke gevolgen van de beleidsoptie verder in kaart met de aanvullende hulpmiddelen.
7. De uitkomsten van verkenning met de deskundigen worden vastgelegd als input voor stap 5 in het beleidskompas voorgelegd aan besluitvormers.

Hulpmiddelen

• Gevolgenscan documenten:
  • De Gevolgenscan (compleet)
  • Welke thema’s komen aan bod in de Gevolgenscan?
  • Wat zijn de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie voor de mens?
  • Wat zijn de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie voor de maatschappij?
  • Wat zijn de mogelijke gevolgen van een beleidsoptie voor het milieu?
  • Je kunt de antwoorden op de vragen uit de gevolgenscan invullen in een format
  • Voor het uitdiepen van de mogelijke gevolgen van beleidsopties kun je samen met je stakeholders een denksessie organiseren. Hoe je een denksessie organiseert, lichten we in een instructie verder toe.
• De verplichte toetsen die beleidsmakers moeten uitvoeren.
• De aanvullende hulpmiddelen voor het verder in kaart brengen van de mogelijke gevolgen van de beleidsoptie.