Normalisatie

Trefwoord(en):
Beleidskompas

Inhoudsopgave

Wat is normalisatie?

Normalisatie is het proces waarbij belanghebbende partijen op vrijwillige basis, in overleg en op basis van consensus afspraken maken. Onder belanghebbende partijen kunnen bijvoorbeeld producenten, ondernemers, groot- en kleinbedrijf, dienstverleners, gebruikers, consumenten en de overheid worden verstaan. Belanghebbende partijen kunnen afspraken maken over wat, in het licht van de stand van de techniek en de best beschikbare kennis, goede normen zijn om te hanteren bij de productie van bepaalde zaken en het leveren van diensten. Deze afspraken kunnen vrijwel overal over gaan. Een actueel voorbeeld is het opstellen van een technische standaard voor telefoonopladers, zodat er één universele oplader is voor alle telefoons. Dergelijke afspraken worden vastgelegd in normen. Een norm mag niet conflicteren met andere normen.

In Nederland wordt het normalisatieproces begeleid door een private stichting, het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN). Naast het begeleiden van het nationale normalisatieproces, bestaat de rol van NEN voor een groot deel uit het faciliteren van de Nederlandse inbreng in Europees en internationaal verband.

Normalisatie op Europees niveau vindt plaats in CEN, CENELEC en ETSI. CEN, CENELEC en ETSI zijn onafhankelijke private organisaties. ETSI ziet op de telecommunicatie, CENELEC op de elektro-techniek en CEN op de overige gebieden. De normalisatieverordening (verordening EU nr. 1025/2012) bevat regels op het gebied van normalisatie en beoogt de transparantie van het systeem van normalisatie te bevorderen. Zo moeten de nationale normalisatie-instellingen hun jaarlijks werkplan publiceren en op verzoek van de Commissie, een Europese normalisatieorganisatie of een nationale normalisatie-instelling ontwerp-normen zenden. Daarnaast mogen de nationale normalisatie-instellingen geen nieuwe of herziene nationale norm publiceren die niet in overeenstemming is met een bestaande Europese norm.

Terug naar boven

Verwijzen naar normen in regelgeving

Niet-dwingende wijze

Het uitgangspunt is dat het gebruik van normen vrijwillig is. In de Aanwijzingen voor de regelgeving (aanwijzing 91a) is dan ook vastgelegd dat verwijzing naar normalisatienormen in beginsel geschiedt op niet dwingende wijze. Dit is ook het geval bij zogenoemde Europese  ‘Nieuwe Aanpak richtlijnen’ waarin de systematiek is dat er niet dwingend wordt verwezen naar normen, maar het gebruik van de betreffende normen een bewijsvermoeden oplevert dat aan het onderliggende doelvoorschrift is voldaan. Op andere wijze voldoen aan het onderliggende doelvoorschrift is echter ook toegestaan. Essentieel is dat het onderliggende doelvoorschrift, conform de Aanwijzingen voor de regelgeving, duidelijk en concreet is en deze in de wettelijke regeling is vastgelegd.

Een voorbeeld van een goede manier van verwijzen is bijvoorbeeld onderstaande verwijzing naar een NEN-norm ten behoeve van het daaronder opgenomen doelvoorschrift.

Artikel 10.1

De eigenschappen, de aanleg en de ligging van alsmede het onderhoud aan een stalen pijpleiding voldoen in elk geval aan de in artikel 93, eerste en tweede lid, van het besluit bedoelde eisen, indien kan worden aangetoond dat wordt voldaan aan NEN 3650, 1ste druk, van september 1992, zoals deze laatstelijk is gewijzigd bij NEN 3650/C1 van april 1996.

Artikel 93

1 Een pijpleiding bestaat uit pijpen die voldoende sterk zijn en op doelmatige wijze met elkaar zijn verbonden. De pijpleiding is tegen corrosie en uitwendige krachten beschermd.

2 De ligging van de pijpleiding is zodanig dat geen schade wordt veroorzaakt of zoveel mogelijk voorkomen.

3 De eigenschappen, de aanleg, de ligging en het onderhoud van de pijpleiding voldoen aan bij ministeriële regeling te stellen eisen.

Verwijzen naar een norm in regelgeving betekent niet dat de norm een algemeen verbindend voorschrift wordt, maar de norm is wel relevant voor belanghebbende. Daarom is vereist dat bij de verwijzing wordt vermeld wat de vindplaats van de norm is, moet de norm algemeen verkrijgbaar zijn en mag de prijs van een norm niet onredelijk hoog zijn (zie hierna).

In de Aanwijzingen voor de regelgeving (aanwijzing 92, tweede lid) is vastgelegd dat naar normen van niet-publiekrechtelijke aard in beginsel altijd statisch wordt verwezen, dus zoals de norm op een gegeven  tijdstip luidde. De achtergrond is dat bij verwijzing naar dergelijke normen niet de maatstaven van een niveau van bekendmaking gelijk met de Bekendmakingswet is gegarandeerd.

Bij verwijzen dient altijd naar de complete referentie verwezen te worden. De referentie van de norm is altijd opgebouwd door afkorting van het normalisatie-instituut die de norm ontwikkeld heeft, een identiek normnummer en het jaartal van vaststelling van de norm. 

Verwijzing naar relevante deel

Indien een norm waar dwingend naar wordt verwezen verder gaat dan de wetgeving vereist, dient de verwijzing beperkt te blijven tot het voor de wetgeving relevante deel van de norm.

Dwingende verwijzing

Indien er toch besloten wordt dwingend te verwijzen naar een norm moet deze kosteloos beschikbaar gemaakt worden indien NEN auteursrechthebbend is. Dat is overigens alleen mogelijk voor zuiver nationale normen (NEN) en niet voor Europese of internationale normen (NEN-EN of NEN-EN-ISO).  Zie meer uitgebreid hierover de kabinetsreactie op kenbaarheid van normen en normalisatie van 30 juni 2011 (Kamerstukken II 2010/11, 27 406, nr. 193).

Actuele normen

Veelvuldig wordt in regelgeving nog verwezen naar normen waarvan er een actuele versie is vastgesteld (ingetrokken normen). In het Actal-advies over regeldruk door verwijzing naar normen in regelgeving van 13 januari 2016 (Kamerstukken II 2015/16, 27 406, nr. 222) is hier op gewezen. In de reactie op het advies is dan ook aangegeven dat er extra aandacht is voor de verwijzing naar verouderde versies van normen in regelgeving. NEN stelt per kwartaal een overzicht beschikbaar van verwijzingen in regelgeving naar verouderde versies van normen. Verwijzing naar een verouderde of ingetrokken normen in regelgeving doet niets af aan de geldigheid van de regelgeving, maar kan wel duiden op het niet meer aansluiten van de regeling op de praktijk. 

Inzien

De nationale normen waar dwingend naar wordt verwezen in regelgeving kunnen kosteloos worden ingezien via NEN website.

Meer informatie is ook te vinden op de website van de rijksoverheid.

Terug naar boven

Wat is certificatie?

Certificatie (ook wel certificering genoemd) omvat het geheel van activiteiten op grond waarvan een onafhankelijke, deskundige en betrouwbare instelling vaststelt en schriftelijk kenbaar maakt dat er een gerechtvaardigd vertrouwen bestaat dat een duidelijk omschreven object (een product, proces, systeem of de vakbekwaamheid van een persoon) voldoet aan vooraf gestelde eisen.

In het Beleidskompas is meer informatie over dit onderwerp te vinden (Conformiteitsbeoordeling en accreditatie). Zie tevens het kabinetsstandpunt accreditatie en certificatie (Kamerstukken II 2003/04, 29 304, nr. 1).

Zie voor contactpersonen bij de departementen de ledenlijst van de ICN.

Terug naar boven

Meer informatie

Contactgegevens

  • Ministerie van Economische Zaken
    Directie Mededinging en Consumenten

Terug naar boven

Laatst gewijzigd op: 22-8-2024