Inhoudsopgave
- 1. Wat is de verplichte kwaliteitseis?
- 2. Wat zijn effecten op ontwikkelingslanden?
- 3. Waarom is een analyse van effecten op ontwikkelingslanden nodig?
- 4. Wanneer maak ik een analyse van de effecten op ontwikkelingslanden?
- 5. Hoe analyseer ik de effecten op ontwikkelingslanden?
- 6. Waar vind ik meer informatie?
- 7. Wie kan mij verder helpen?
- 8. Welke andere criteria en uitgangspunten hangen samen met de kwaliteitseis effecten op ontwikkelingslanden?
1. Wat is de verplichte kwaliteitseis?
De verplichte kwaliteitseis ‘Effecten op ontwikkelingslanden’ geeft beleidsmedewerkers en wetgevingsjuristen een handleiding waarop ze moeten letten bij de introductie van nieuw beleid, wet- of regelgeving. Ook geeft deze kwaliteitseis informatie over wat ze moeten doen als ze denken dat sprake zal zijn van effecten op ontwikkelingslanden. Het besluit om de kwaliteitseis te introduceren is medegedeeld in de brief van de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van 18 mei 2018 (Kamerstukken II 2017/18, 26458, nr. 288).
2. Wat zijn effecten op ontwikkelingslanden?
Effecten kunnen positief of negatief zijn, en elkaar soms tegenwerken. Het is belangrijk om van te voren een inschatting te maken van deze effecten en daarin, waar mogelijk, een rangorde te maken. Een voorstel heeft vaak niet alleen gewenste en bedoelde effecten, maar ook onbedoelde en ongewenste effecten. Voorstellen op het terrein van ontwikkelingssamenwerking hebben voor ontwikkelingslanden vooral gewenste effecten. Dit hoeft niet te gelden voor voorstellen op andere beleidsterreinen, met een binnenlands belang.
Er zijn effecten op korte termijn (een tot twee jaar), middellange termijn (drie tot zeven jaar) en lange termijn (acht jaar of langer). Een voorstel kan op korte termijn negatieve effecten hebben op ontwikkelingslanden, maar op lange termijn juist positief. En andersom. De overgang van fossiele naar duurzame energievoorzieningen in ontwikkelingslanden kan bijvoorbeeld op korte termijn tot verlies van banen leiden, maar is op lange termijn goed voor zowel de economie, als het milieu en de volksgezondheid. Omdat duurzame ontwikkeling gericht is op het geven van een toekomstperspectief, is de lange termijn doorslaggevend.
3. Waarom is een analyse van effecten op ontwikkelingslanden nodig?
Het Beleidskompas (voorheen IAK) is uitgebreid met de kwaliteitseis ‘Effecten op ontwikkelingslanden’, omdat Nederland een inspanningsverplichting heeft op dat gebied. Dit komt voort uit de Nederlandse traditie op beleidscoherentie voor ontwikkeling. Zie de brief van de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van 13 juli 2018 met het actieplan (Kamerstukken II 2017/18, 33625, nr. 265).
Dit betekent dat het kabinet probeert om de negatieve effecten van niet-hulpbeleid op ontwikkelingslanden zoveel mogelijk te verminderen en de positieve effecten ervan zo groot mogelijk te maken. Beleidscoherentie voor ontwikkeling leidt zo tot een meer effectieve ontwikkelingsinspanning. Dit is niet alleen goed voor de wereld, maar ook goed voor Nederland (zie beleidsnota Doen waar Nederland goed in is (Kamerbrief 24 juni 2022).
Terwijl effecten op de meest relevante landen van geval tot geval zullen moeten worden vastgesteld, gebruikt deze kwaliteitseis dezelfde richtlijn als de EU. Dit betekent dat de focus zou moeten liggen op de minst ontwikkelde landen en andere landen die het meest in nood zijn. Zie hiervoor de OESO-DAC lijst voor landen categorieën. Dit betekent overigens niet dat mogelijke gevolgen voor ontwikkelingslanden altijd de doorslag zouden moeten geven, maar wel dat erover nagedacht moet worden. Dit verbetert de kwaliteit van en de steun voor beleid, wet- en regelgeving. Aangezien het besluit over de kwaliteitseis een onderdeel is van het in lijn brengen van het Beleidskompas met de Sustainable Development Goals (SDG), staat in de uitwerking van de kwaliteitseis het SDG-raamwerk centraal. Zie ook Sustainable Development Goals.
4. Wanneer maak ik een analyse van de effecten op ontwikkelingslanden?
Je begint zo vroeg mogelijk met het doorlopen van de kwaliteitseis. Dat is dus zodra het voornemen voor nieuw beleid, wet of regelgeving vaste vorm krijgt. Dit geeft de beste kans dat de resultaten een serieuze rol spelen in de beleidsafweging en dat er nagedacht wordt over alternatieven.
5. Hoe analyseer ik de effecten op ontwikkelingslanden?
Hieronder is een schema van het doorlopen van de kwaliteitseis. De gele velden zijn het begin- en eindpunt van het proces.
Klik op de afbeelding om te vergroten
De kwaliteitseis doorloop je door vier vragen te beantwoorden. Deze zijn weergegeven in blauw. Bij iedere vraag staat in de grijze velden een korte handleiding. De links naar de PDF’s vind je hieronder terug in de tekst. De groene onderdelen geven de acties/antwoorden weer van de beleidsmedewerker of wetgevingsjurist die de kwaliteitseis doorloopt.
Vraag 1: kan het voorstel effecten hebben op ontwikkelingslanden?
Gewenste antwoord: Ja/Nee. Je geeft daarbij een toelichting op beleidsterreinen waarop je effecten verwacht en een inschatting van de grootte ervan. Zijn de effecten substantieel of juist niet?
Als je verwacht dat effecten op ontwikkelingslanden niet aanwezig of niet substantieel zijn, dan hoef je alleen de eerste vraag te beantwoorden. Verwacht je dat effecten substantieel zijn, dan ga je verder met de vragen 2, 3 en 4.
Vraag 2: welke effecten denk je dat het voorstel heeft op ontwikkelingslanden?
Gewenste antwoord: toelichting op mogelijke effecten op ontwikkelingslanden. Je maakt een overzicht van de positieve en negatieve effecten en bedoelde en onbedoelde effecten.
Denk hierbij niet alleen aan de beleidsterreinen van hulp, handel en investeringen, maar ook aan beleid dat indirect gevolgen heeft voor ontwikkelingslanden. Je kunt hierbij denken aan beleid op het terrein van belastingen en klimaatverandering. In de handleiding beleidsterreinen zie je welk Nederlands beleid invloed kan hebben op ontwikkelingslanden. Je kunt externe hulp inschakelen om inzicht te krijgen in de effecten en deze te kwantificeren.
Vraag 3: wie kunnen worden geraakt door deze effecten?
Gewenste antwoord: toelichting op groepen die misschien geraakt worden door de effecten en op welke manier.
Vraag 4: is er nagedacht over beleidsalternatieven of maatregelen om negatieve effecten tegen te gaan en positieve effecten te versterken?
Gewenste antwoord: toelichting. Beschrijf of er consultaties zijn geweest en wat er met de uitkomsten is gedaan. Zie wat te doen als je verwacht dat er effecten op ontwikkelingslanden zullen zijn.
Als je alle vragen beantwoord hebt, heb je de kwaliteitseis doorlopen. De resultaten daarvan zet je in de beleidsbrief of in de memorie of nota van toelichting bij wetgeving. Vervolgens gaat het voorstel naar het ambtelijk voorportaal, onderraad of ministerraad en de Tweede en Eerste Kamer. In de aanbiedingsbrief aan het ambtelijk voorportaal en de ministerraad kun je onder het kopje “Wat zijn de gevolgen?” beschrijven of er gevolgen zijn, hoe je daar rekening mee hebt gehouden en wat je eraan hebt gedaan om deze te verminderen.
6. Waar vind ik meer informatie?
- Handleiding beleidsterreinen
15-01-2019 | pdf-document, 518 kB | 3 pagina('s) - Handleiding effecten
15-01-2019 | pdf-document, 240 kB | 3 pagina('s) - Handleiding groepen
15-01-2019 | pdf-document, 121 kB | 2 pagina('s) - Handleiding wat te doen
14-01-2019 | pdf-document, 357 kB | 2 pagina('s)
7. Wie kan mij verder helpen?
8. Welke andere criteria en uitgangspunten hangen samen met de kwaliteitseis effecten op ontwikkelingslanden?
Het kabinet heeft de belangrijkste beleidsterreinen en de belangrijkste coherentie thema’s vast gelegd in het Actieplan beleidscoherentie voor ontwikkeling d.d. 25 november 2022. Zowel de kamerbrief als de bijbehorende annex met inzet en indicatoren, geeft inzicht in de doelen en subdoelen welke voor de komende periode het meest belangrijk zijn.
Laatst gewijzigd op: 26-6-2023