Inhoudsopgave
- 1. Wat is de verplichte kwaliteitseis?
- 2. Wat zijn Grenseffecten?
- 3. Waarom is een analyse van de Grenseffecten nodig?
- 4. Wanneer maak ik een analyse van de Grenseffecten?
- 5. Hoe analyseer ik de Grenseffecten?
- 6. Waar vind ik meer informatie?
- 7. Wie kan mij verder helpen?
1. Wat is de verplichte kwaliteitseis?
Als je beleid, wetten of regels maakt of wijzigt, moet je kijken wat de gevolgen zijn. De Tweede Kamer heeft aandacht gevraagd voor de gevolgen in grensgebieden. In antwoord hierop heeft het kabinet in 2018 de Leidraad Grenseffecten opgesteld en als hulpmiddel opgenomen in het Integraal afwegingskader (IAK). Sinds 2021 is het een verplichte kwaliteitseis.
2. Wat zijn Grenseffecten?
Grenseffecten zijn de gevolgen van beleid en regelgeving in grensgebieden, dus in de regio’s die grenzen aan Duitsland en/of België.
3. Waarom is een analyse van de Grenseffecten nodig?
In de grensgebieden kan beleid en regelgeving andere gevolgen hebben dan in de rest van Nederland. Dat kan als het beleid of de regels in de buurlanden anders zijn. Ook kan het komen doordat de mogelijkheden voor vrij verkeer van personen, goederen en diensten worden beïnvloed. Deze gevolgen ontstaan vooral in grensgebieden, doordat het buurland dichtbij is waardoor de dagelijkse activiteiten over de grens kunnen worden beïnvloed. De kwaliteitseis Grenseffecten verplicht je om bij het maken of wijzigen van beleid, wetten en regels aandacht te besteden aan deze grenseffecten.
4. Wanneer maak ik een analyse van de Grenseffecten?
Je maakt een analyse van de Grenseffecten als je nieuw beleid, wetten of regels maakt of als je ze wijzigt. Hiermee begin je zo vroeg mogelijk, dus zodra het voornemen voor nieuw beleid of regelgeving vaste vorm krijgt. Dit biedt de beste kans dat de resultaten een serieuze rol spelen in de beleidsafweging en er over alternatieven wordt nagedacht.
5. Hoe analyseer ik de Grenseffecten?
Voor het analyseren van de Grenseffecten is een stappenplan gemaakt, zie het schema hieronder.
Klik op de afbeelding om te vergroten
Hieronder worden de stappen toegelicht.
Stap 1: identificeren: kan het voorstel leiden tot grenseffecten?
Er is sprake van een grenseffect als:
- Het voorgenomen beleid gevolgen heeft voor het vrije verkeer van personen, goederen en/of kapitaal. De inwoners in het grensgebied merken het in het dagelijks leven en hebben last van het grenseffect.
- Het voorgenomen beleid voor een verschil op dat terrein zorgt met een van de buurlanden.
Let op: je spreekt pas van grenseffecten als die anders zijn dan in de rest van Nederland, niet als er verschillen zijn met het buurland, want die zijn er bijna altijd.
Deze kwaliteitseis eindigt bij stap 1 als er geen grenseffecten worden verwacht.
Stap 2: specificeren: wat is de omvang van de grenseffecten?
- De grenseffecten kun je specificeren met behulp van een Quick Scan (zie bijlage 1 van de Leidraad).
- Op basis van de Quick Scan bepaal je of meer onderzoek nodig is.
Je specificeert de grenseffecten door te beschrijven op welke terreinen je effecten kunt verwachten, hoe groot deze effecten zijn en welke groepen met deze effecten te maken krijgen.
Bij deze stap kun je gebruik maken van de kennis van organisaties in en over de grensregio’s. Diverse organisaties en instellingen houden zich bezig met grensoverschrijdende problematiek. Voorbeelden zijn de euregio’s en grensinformatiepunten langs de grens. Het Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility (ITEM) heeft veel ervaring met grenseffectenrapportages. Deze organisatie is verbonden aan de Universiteit van Maastricht en maakt rapportages over Nederlands nationaal beleid en het beleid van de buurlanden en andere overheden. Op verzoek van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is ITEM beschikbaar als helpdesk bij vragen over grenseffecten.
Verder is het wenselijk om intern advies te vragen aan de directies voor internationale zaken, de consulaten van Nederland in Düsseldorf en Antwerpen of het ministerie van Buitenlandse Zaken. Zij hebben de kennis van de situatie in de buurlanden die je nodig hebt. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties coördineert de grensoverschrijdende samenwerking en kan daarom ook meedenken. Ook kan dit ministerie helpen andere experts te vinden. Bijlage 2 van de Leidraad geeft een overzicht van organisaties en contactgegevens.
Stap 3: afwegen: zijn er belangrijke grenseffecten en hoe wordt hiermee omgegaan?
Als je verwacht dat er geen grenseffecten zijn, stop je na stap 1 en hoef je dit niet te vermelden in het voorstel voor beleid of regelgeving. Als je wel verwacht dat er grenseffecten zijn, moet je de vragen zorgvuldig beantwoorden. Je kunt externe hulp vragen om je te helpen de effecten inzichtelijk te maken.
De resultaten van het doorlopen van de kwaliteitseis, dus de beantwoording van de vragen, zet je in de beleidsbrief of in de toelichting bij de regelgeving. Vervolgens gaat het voorstel naar het ambtelijk voorportaal, de onderraad of ministerraad en de Tweede en Eerste Kamer. In het aanbiedingsformulier aan het ambtelijk voorportaal beschrijf je bij de beantwoording van IAK-vraag 7 ‘Wat zijn de gevolgen?’ hoe je rekening hebt gehouden met grenseffecten. Daarnaast beschrijf je wat je hebt gedaan om deze gevolgen te verminderen.
De departementen zijn zelf verantwoordelijk voor het toepassen van de leidraad. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties coördineert de grensoverschrijdende samenwerking. Daarom gebruikt het ministerie het moment dat het voorstellen voor nieuw beleid en regelgeving toetst op gevolgen voor interbestuurlijke verhoudingen, ook om de grenseffecten te bekijken. Het ministerie maakt een inschatting of er voldoende aandacht is besteed aan de gevolgen voor de grensregio’s en bespreekt dit als het nodig is met het verantwoordelijke departement.
6. Waar vind ik meer informatie?
- Leidraad Grenseffecten
30-4-2021 | pdf-document, 366 kB | 14 pagina('s) - Bijlage 3: Voorbeeldenbundel grenseffecten
- Brief van de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over invoering van de verplichte kwaliteitseis Grenseffecten (Rijksoverheid.nl)
7. Wie kan mij verder helpen?
- Algemene en inhoudelijke vragen over de Leidraad Grenseffecten
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) > Programma Regio’s aan de Grens
postbus.regiosaandegrens@minbzk.nl - Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility (ITEM) (zie onder stap 2)
postbus 616, 6200 MD Maastricht
tel: +31 43 388 3233
item@maastrichtuniversity.nl - Zie ook bijlage 2 van de Leidraad Grenseffecten
Laatst gewijzigd op: 28-3-2023