Vergunningen

Inhoudsopgave

• 1. Wat is een vergunning?
• 2. Hoe gebruik je een vergunning?
• 3. Achtergrondinformatie
• 4. Contactgegevens

1. Wat is een vergunning?

Algemeen

Een vergunning is een beschikking die bepaalde activiteiten of handelingen toestaat, die zonder deze beschikking niet zijn toegestaan. De vergunning is een hulpmiddel dat veel gebruikt wordt voor het realiseren van publieke doelen en het beschermen van het publieke belang. Door vergunningen te geven, kan een bestuursorgaan dus activiteiten of handelingen reguleren die wel aanvaardbaar zijn, maar die zonder de vergunning niet zijn toegestaan. Een vergunningenstelsel is met name geschikt als voor het verrichten van activiteiten of handelingen niet kan worden volstaan met het geven van algemene normen, maar van geval tot geval de toelaatbaarheid moet worden beoordeeld. Andersom geldt dat je eigenlijk alleen een vergunningstelsel mag introduceren, als algemene wet- of regelgeving niet afdoende is om het beleidsdoel te bereiken.

In de onderliggende wet is dan vastgelegd aan welke voorwaarden je moet voldoen om een vergunning te krijgen (zie hierover nader Ar 2.21). De voorwaarden waaronder de ‘vergunde’ activiteiten of handelingen mogen worden uitgevoerd worden door het bestuursorgaan verder uitgewerkt in de vergunning, zodat zij de vergunde activiteit of handeling nader kunnen reguleren.

De beschikking waarmee de vergunning wordt verleend is een besluit volgens artikel 1:3 Algemene wet bestuursrecht (Awb). Het afwijzen van de aangevraagde vergunning is eveneens een besluit, net als het niet tijdig beslissen. Overweeg je om een vergunningstelsel te introduceren, dan moet je er dus over nadenken of het wenselijk is om het beleidsdomein in kwestie een lex silencio positivo (LSP) toe te staan. Dit betekent dat je ervan uitgaat dat een vergunning is gegeven als het bestuursorgaan niet op tijd heeft beslist. De beslissing is niet op tijd als er niet binnen de beslistermijn een besluit op de aanvraag van de vergunning is genomen. Het toestaan van LSP heeft als voordeel dat de aanvrager altijd een tijdige beslissing krijgt op zijn vergunningsaanvraag, maar heeft als nadeel dat er dan risico bestaat dat de vergunning onterecht is verleend. Tegen zowel het verlenen en het afwijzen van de vergunning, als ook het niet tijdig beslissen, kan door een belanghebbende (zie nader art. 1:2 Awb) bezwaar worden ingesteld (zie nader hoofdstuk 6 van de Awb).

Een vergunning kent geen vaste definitie. Toch is een vergunning niet hetzelfde als een vrijstelling, ontheffing of erkenning (zie nader Ar 5.17).  Rijksbreed maken we zoveel mogelijk gebruik van de definities die in de Aanwijzingen voor de regelgeving aan de begrippen worden gegeven. In de praktijk worden de begrippen in beleid, wet- en regelgeving door elkaar heen gebruikt. Dat doet afbreuk aan de transparantie van regelgeving. Bij degenen die veel met het instrument te maken hebben, is vaak wel bekend wat er precies wordt bedoeld. De Aanwijzingen maken onderscheid tussen:

• Vrijstelling: een besluit waarbij een uitzondering op een wettelijk verbod of gebod wordt gemaakt voor een categorie van gevallen.
• Ontheffing: een beschikking waarbij in een individueel geval een uitzondering op een wettelijk verbod of gebod wordt gemaakt.
• Vergunning: een beschikking waarbij een bepaalde handeling wordt toegestaan.
• Erkenning: een beschikking waarbij wordt vastgesteld dat een persoon of instelling aan bepaalde eisen voldoet.

Terug naar boven

2. Hoe gebruik je een vergunning?

Hieronder staan de belangrijkste kenmerken en voor- en nadelen op een rij.

Kenmerken vergunning

• Vergunningen zijn formele beleidsinstrumenten: daarmee bedoelen we dat een vergunningstelsel op Rijksniveau wordt vastgelegd in wet- en regelgeving. De uitvoering geschiedt echter op lokaal niveau, doordat de gemeenteraad middels verordeningen nadere invulling geeft aan de vergunningverlening.
• Vergunningen zijn indirecte beleidsinstrumenten. De overheid heeft niet zelf een uitvoerende taak, maar stuurt andere maatschappelijke actoren aan om gedrag te vertonen dat door de overheid wenselijk wordt geacht.
• Vergunningen leveren dus een verticale manier van sturing op. De overheid staat iets onder voorwaarden toe.
• Vergunningen zijn niet perse stimulerende of repressieve beleidsinstrumenten, maar zitten daar tussenin: ze geven richting aan de te vergunnen handeling of activiteit, maar sporen niet actief aan tot handelen. De vergunning verbiedt ook niet, maar stelt wel beperkingen aan de vergunde handeling of activiteit door middel van vergunningsvoorwaarden.
• Vergunningen zijn met name geschikt voor beleid dat heel concreet is omschreven. Vergunningen worden enkel op aanvraag verleend. De doelgroep bestaat dus enkel uit aanvragers. Die groep is duidelijk omschreven door de eisen waaraan de aanvrager moet voldoen om de vergunning te verkrijgen, op te nemen in de wet. Vergunningen worden altijd verleend voor een bepaalde termijn (niet voor onbepaalde tijd) en staan specifieke handelingen toe. De aanvrager dient zich bovendien aan de vergunningsvoorwaarden te houden.
• Of de vergunninghouder zich aan de voorwaarden houdt, wordt gecontroleerd door hiervoor aangewezen overheidsinstanties. De handhaving kan eventueel worden uitbesteed aan private toezichthouders.

Voordelen

• Vergunningen maken overheidshandelingen heel transparant, omdat per geval wordt beoordeeld aan de hand van vooraf vastgestelde criteria of de vergunning verleend wordt;
• Vergunningen stellen je in staat om heel specifieke voorwaarden te verbinden aan het uitoefenen van specifieke handelingen of activiteiten;
• Vergunningen zijn goed te handhaven;
• Vergunningen zijn een effectief middel om gedrag van maatschappelijke actoren te sturen.

Nadelen

• Vergunningen brengen hoge administratieve lasten en kosten met zich mee, omdat de verlening ervan op individuele basis geschied. Dat kan vertragend werken.

Terug naar boven

3. Achtergrondinformatie

Terug naar boven

4. Contactgegevens

• Ministerie van Justitie en Veiligheid > Sector Staats- en Bestuursrecht

Terug naar boven

Laatst gewijzigd op: 17-5-2023