Inhoudsopgave
1. Wat is een voucher?
Algemeen
Een voucher is een subsidie in de vorm van een tegoedbon voor een geldbedrag of een dienst. Je krijgt de voucher als je aan bepaalde voorwaarden voldoet. Een voucher is een hulpmiddel om de vraag te sturen. De markt wordt hiermee bijna niet verstoord. Wel kan een voucher een tekort aan informatie bij de consument wegnemen.
Een voorbeeld van een voucher is een tegoedbon voor een duurzaamheidsscan. Huiseigenaren kunnen met de voucher gratis hun huis laten scannen door een duurzaamheidsadviseur. De adviseur geeft vervolgens een advies op maat welke aanpassingen kunnen worden gedaan om het huis energiezuiniger te maken. Daarbij geeft hij ook informatie over beschikbare subsidies voor bijvoorbeeld zonnepanelen of spouwmuurisolatie. Met deze voucher wordt dus duurzaam wonen gestimuleerd en krijgt de burger informatie over de mogelijkheden.
Er is geen marktwerking binnen de overheid. De consument kan met de voucher (delen van) producten of diensten aanschaffen. Er is geen vraag en aanbod met een prijs waar deze in evenwicht zijn. Daarom is het moeilijk inschatten waar behoefte aan is. Vouchers zijn een handig hulpmiddel. Ze kunnen worden gebruikt om te kijken waar vraag naar is. Door bij te houden waaraan de vouchers worden besteed, wordt duidelijk wat nu de behoeften van mensen zijn.
Vouchers hebben ook nadelen. De uitvoeringskosten van dit hulpmiddel kunnen namelijk hoog zijn Ook is na het geven van de vouchers de invloed van de overheid op het gebruik van vouchers beperkt.
Hieronder staan de belangrijkste kenmerken en voor- en nadelen op een rij.
Kenmerken voucher
- De basis van een voucher is een wet of regel.
- Het is niet direct, omdat de overheid zelf niets doet. De gewenste gedragsverandering komt van burgers zelf.
- De overheid stelt wel zelf de regels op voor het verkrijgen van de voucher. Dat kan samen met belangenverenigingen en/of maatschappelijke organisaties.
- Het geven van een voucher moedigt gedragsverandering aan.
- Vouchers zijn een horizontaal beleidsinstrument.
- Vouchers zijn een vorm van economische regulering.
- Vouchers kunnen een effector zijn: ze kunnen je helpen om beleidsdoelen te halen.
- Vouchers kunnen ook een detector: ze kunnen helpen om beleidsinformatie te verzamelen.
- Vouchers zijn stimulerend en niet onderdrukkend.
- Vouchers hebben werking op een specifieke situatie, ze zijn dus niet generiek. De voucher is alleen bedoeld voor de in de regeling beschreven doelgroep(en).
- Vouchers kunnen ‘eenzijdig’ zijn of ‘wederkerig’: er wordt wel of niet iets teruggevraagd.
- Vouchers hebben geen dwingend karakter. De te sturen consument heeft namelijk de keuze om wel of niet op de prikkel te reageren. Als de aanbieder niet voldoende reageert op vraagsturing, zal hij marktaandeel verliezen.
- De handhaving van de voucherregels kan worden uitgevoerd door overheid of semioverheid of worden uitbesteed aan een derde partij.
Voordelen
- Met een voucher krijg je meer inzicht in de behoeften van mensen.
- Bij vouchers is het toezicht vaak eenvoudiger dan bij subsidies.
Nadelen
- De uitvoeringskosten zijn meestal hoog.
- Het controleren van de voucheraanvragen kan veel werk opleveren.
- Als de voucher eenmaal gegeven is, heb je geen invloed meer op het gebruik.
2. Hoe gebruik je een voucher?
Een voucher kan niet overal voor worden gebruikt. Bedenk goed of een voucher het meest geschikte hulpmiddel is voor wat je ermee wilt bereiken. Houdt daarbij rekening met de factoren die van invloed zijn op het slagen of mislukken van je doel. Hieronder noemen we de belangrijkste factoren en geven we tips om je slaagkans te vergroten.
Slaagfactoren
Vouchers kunnen bijdragen aan andere beleidsdoelen. Vouchers voor omscholing kunnen bijvoorbeeld goed zijn voor de werkgelegenheid. Vouchers voor culturele voorstellingen maken deze ook toegankelijk voor mensen met een laag inkomen. De culturele sector krijgt daardoor een breder bereik.
Faalfactoren
Vouchers kunnen zorgen voor een te grote afhankelijkheid van de overheid. Ook kan er misbruik ontstaan. Bijvoorbeeld als de voucher kan worden doorverkocht.
Valkuilen en tips
- De voorwaarden voor het krijgen van een voucher moeten duidelijk zijn en worden nageleefd.
- Je moet het gebruik van de voucher controleren.
- Je moet de gevolgen van het geven van de voucher meten.
- De waarde van de voucher moet hoog genoeg zijn om het gedrag van de doelgroep echt te beïnvloeden. De hoogte hangt af van de kenmerken van de doelgroep: bijvoorbeeld hoe groot de koopkracht van de doelgroep is en over hoeveel eigen geld de doelgroep beschikt.
- Voor een grote doelgroep zijn vouchers met een ingewikkelde aanvraag en een lange uitbetaaltijd niet geschikt.
- Vouchers kunnen ook achteraf worden gegeven, bijvoorbeeld als beloning voor het getoonde gewenste gedrag
3. Achtergrondinformatie
| Relevante verplichte kwaliteitseisen | Toelichting |
| Aanwijzingen voor de regelgeving | Eisen aan de vormgeving van wet- en regelgeving en het proces waarin wetten en regels worden opgesteld. |
4. Contactgegevens
Laatst gewijzigd op: 17-5-2023