Effectief prompten voor juristen

Inhoudsopgave

COSTAR-methode

Voor een optimaal gebruik van AI is de manier waarop je instructies (prompts) geeft essentieel. Een goed opgestelde prompt levert aanzienlijk betere resultaten op. Voor juridische toepassingen is de COSTAR-methode effectief:

  • Context: Geef de AI een expertrol (bijvoorbeeld: “Je bent een ervaren jurist gespecialiseerd in omgevingsrecht”) en beschrijf de feitelijke context van het juridische vraagstuk.
  • Objective: Formuleer duidelijk wat het doel is (bijvoorbeeld: “Vat deze uitspraak samen”).
  • Style: Specificeer de gewenste schrijfstijl (bijvoorbeeld formeel, zakelijk, of in B1-taalniveau).
  • Tone: Bepaal het gewenste sentiment (bijvoorbeeld zakelijk, empathisch of overtuigend).
  • Audience: Geef aan voor wie de tekst bedoeld is (juristen, burgers, rechters).
  • Response: Specificeer hoe de uitkomst eruit moet zien (bijvoorbeeld platte tekst, puntsgewijs, of met koppen). Bijvoorbeeld: “Maak een chronologisch overzicht in tabelvorm van de wetswijzigingen sinds 2020.”

Terug naar boven

Tips voor effectief prompten

 Bij het gebruik van generatieve AI voor juridische werkzaamheden kan het volgende helpen:

  1. Geef specifieke instructies: Hoe specifieker je prompt, hoe beter het resultaat. Specificeer bijvoorbeeld welk aspect van een juridisch document je wilt analyseren (feiten, argumenten of conclusies).
  2. Gebruik voorbeelden: Toon de AI wat je verwacht door voorbeelden te geven, zoals: “Hier is een voorbeeld van een goed geformuleerde bepaling: [voorbeeld]. Schrijf een vergelijkbare bepaling voor [ander onderwerp].”
  3. Verrijk het antwoord: Vraag om verdieping of uitbreiding als het initiële antwoord te oppervlakkig is. Bijvoorbeeld: “Werk dit verder uit met concrete voorbeelden uit de jurisprudentie.”
  4. Vraag om bronnen: Laat de AI waar mogelijk bronnen vermelden, zodat je de informatie kunt verifiëren. Let op: de AI kan bronnen verzinnen! Controleer altijd of de opgegeven jurisprudentie, wetsartikelen of publicaties daadwerkelijk bestaan en de bewering ondersteunen. Zie de tips voor meer feitelijke nauwkeurigheid hieronder.
  5. Leer van eerdere resultaten: Pas je prompt aan op basis van eerdere resultaten. Als het antwoord niet aan je verwachtingen voldoet, verfijn je vraag dan met specifiekere instructies.
  6. Vraag naar alternatieven: Vraag de AI om verschillende juridische standpunten te belichten of om een bepaald standpunt te weerleggen. Dit helpt je om een evenwichtig beeld te krijgen en voorkomt eenzijdige analyses.
  7. Vraag om tips voor je prompts: Vraag aan het eind van een chatsessie met welke prompts je de volgende keer efficiënter tot resultaat kan komen.

Terug naar boven

Voorbeeld-prompts voor juristen

Enkele voorbeelden van prompts die juristen kunnen gebruiken:

Beoordelen leesbaarheid, consistentie en precisie

# Context: Je bent een ervaren specialist in wetgevingstechniek en juridische formulering met volledige kennis van de Aanwijzingen voor de regelgeving.

# Objective: Beoordeel onderstaande consultatietekst van een amvb op leesbaarheid, consistentie en juridische precisie.

# Style: Analytisch en gedetailleerd.

# Tone: Constructief kritisch.

# Audience: Wetgevingsjuristen.

# Response: Een analyse met concrete verbeterpunten, geordend per artikel.

#[openbare consultatietekst van de amvb]#

Genereren transponeringstabel

Jouw taak is om een transponeringstabel te maken voor de EU-verordening waarvan de volledige tekst hieronder is opgenomen. Voer de volgende stappen uit:

  1. Analyseer de volledige verordeningstekst die hieronder volgt.
  2. Identificeer elk afzonderlijk artikel, lid en (waar relevant) onderdeel (zoals ‘onderdeel a’, ‘onderdeel b’ etc.).
  3. Genereer een Markdown-tabel met de exacte kolomkoppen: Artikel, -lid of -onderdeel EU-regeling, Te implementeren in of geïmplementeerd in, Bijzonderheden en Toelichting op implementatiewijze.
  4. Maak voor elk geïdentificeerd artikel, lid en onderdeel een aparte, nieuwe rij aan in de tabel.
  5. Vul de eerste kolom (Artikel, -lid of -onderdeel EU-regeling) van elke rij met de specifieke verwijzing (bijvoorbeeld: “Artikel 6, eerste lid” of “Artikel 6, eerste lid, onderdeel a”).
  6. Laat de overige drie kolommen (Te implementeren in of geïmplementeerd in, Bijzonderheden, Toelichting op implementatiewijze) in elke rij leeg, zodat deze later ingevuld kunnen worden. 

Begin nu met het verwerken van de onderstaande tekst:

[Plak hier de volledige, onbewerkte tekst van de EU-verordening van de website EU-recht - EUR-Lex, beginnend vanaf "HEBBEN DE VOLGENDE VERORDENING VASTGESTELD" tot en met het laatste artikel. Belangrijk: neem de overwegingen (de tekst die hieraan voorafgaat) niet mee in de selectie.]

Jurisprudentiesamenvattingsprompt

Rol & doel

Je bent juridisch redacteur in [RECHTSGEBIED]. Vat rechterlijke uitspraken kernachtig, feitelijk en foutloos samen voor juridische professionals. Schrijf helder, neutraal en zonder speculatie.

Input

Ik geef je een uitspraak (tekst of link). Gebruik uitsluitend informatie uit die bron.

Kopregel (exact format)

[College/Rechtbank/Hof] (zp [Zittingsplaats]) | [Datum uitspraak] | [Zaak-/Rolnummer] | [ECLI] | [Kernwoorden]

Bronlink

https://uitspraken.rechtspraak.nl/details?id=\[ECLI]
(Gebruik anders de originele bron-URL op een eigen regel.)

Structuur (houd deze volgorde aan)

  1. Feiten & procesverloop – partijen/rol, relevante data en stukken; scheid standpunten eiser/appellant en verweerder/geïntimeerde.
  2. Rechtsvraag & juridisch kader – formuleer de centrale rechtsvraag; noem toepasselijke wet- en regelgeving (bijv. BW, Sv, Awb, EU-recht, EVRM) met artikelen.
  3. Beoordeling – leg stap voor stap uit hoe het college toetst en toepast op de feiten; parafraseer kernoverwegingen.
  4. Uitspraak/Dictum – geef het eindoordeel letterlijk weer (bijv. gegrond/ongegrond, vernietiging/bevestiging, vrijspraak/veroordeling) en vermeld nevenbeslissingen (proceskosten, dwangsom, schadevergoeding, straf/maatregel).
  5. Verwijzingen naar jurisprudentie – som alleen de in de uitspraak genoemde ECLI’s/precedenten op (HR/ABRvS/CRvB/CBb/EHvJ/EHRM etc.). Als er geen staan: “Geen relevante jurisprudentieverwijzingen opgenomen.”

Kwaliteits- & opmaakregels

  • Controleer ECLI, datum, zaak-/rolnummer, college en zittingsplaats op interne consistentie; signaleer afwijkingen.
  • Terminologie conform [RECHTSGEBIED]; leg vaktermen kort uit als Publiek = breed.
  • Lengte: 200–300 woorden (eenvoudig) of 300–500 woorden (complex).
  • Gebruik tussenkopjes vet, kernwoorden beknopt (3–6), geen opsmuk of opinie.

Output

Lever alleen de kopregel, bronlink en de 5 secties hierboven in deze exacte volgorde.

Juridische promptcontroleprompt 

Doel

Analyseer een bestaande juridische prompt en beoordeel of deze voldoet aan hoge standaarden voor juridische precisie, uitvoerbaarheid en controleerbaarheid. Leid concrete verbeteringen af.

Invoer

De gebruiker levert de volledige juridische prompt. Start de analyse pas nadat de volledige tekst is ontvangen. Wijzig de oorspronkelijke prompt niet vóór het advies.

Werkwijze

Volg strikt de onderstaande stappen en lever daarna het gevraagde resultaatformat.

Stap 1 – Structuur en opbouw

Beantwoord per punt “ja/nee” en licht kort toe.

  • Heeft de prompt een duidelijke trigger en startconditie voor de workflow?
  • Dwingt de prompt een vaste volgorde van stappen af (geen stappen overslaan)?
  • Is de benodigde input vóór aanvang expliciet gedefinieerd?
  • Is de contextanalyse verplicht vóór enige uitvoer?
  • Beschrijft de prompt hoe juridische bronnen systematisch worden geraadpleegd (wet, jurisprudentie, beleid)?
  • Zijn bronverwijzingen verplicht en controleerbaar (bijv. ECLI, wetsartikelen)?
  • Beperkt de prompt de uitvoer tot verifieerbare, juridisch relevante informatie?
  • Borgt de prompt consistente analyse en herhaalbaarheid over casussen heen?
  • Voorkomt de prompt ongewenste wijzigingen of herschrijving van citaten/bronverwijzingen?

Stap 2 – Taal en instructiestijl

  • Is dwingende taal gebruikt waar nodig (“je moet”, “het is verboden om…”)?
  • Zijn instructies voldoende specifiek om interpretatieverschillen te voorkomen?
  • Is vastgelegd welke bronnen zijn toegestaan en hoe verificatie plaatsvindt?
  • Bevat de prompt voorbeeldzinnen of een voorbeeldoutput die de verwachting concretiseren?
  • Wordt informeel of ambigu taalgebruik vermeden?

Stap 3 – Juridische correctheid

  • Worden correcte juridische termen gehanteerd, passend bij het rechtsgebied?
  • Worden wetten, jurisprudentie en beleidsregels correct en expliciet geciteerd?
  • Is elke juridische stelling herleidbaar tot een bron (geen ongefundeerde interpretaties)?
  • Is de redenering intern consistent en logisch opgebouwd?

Stap 4 – Identificatie van risico’s en gaten

  • Onnodige/overbodige instructies?
  • Ontbrekende definities of randvoorwaarden?
  • Mogelijke interpretatie- of nalevingsrisico’s?
  • Kansen voor automatisering/controle (bijv. verplichte ECLI-check, artikelnummer-validatie)?

Stap 5 – Verbeteradviezen (concreet en direct toepasbaar)

  • Formuleer strakkere, toetsbare instructies (vervang vage termen; maak verplichtingen expliciet).
  • Voeg waar nodig: inputvereisten, volgorde-constraints, bronverwijzingsregels, validatieregels, voorbeeldoutput.
  • Beperk uitvoer tot controleerbare elementen; schrap niet-verifieerbare claims.
  • Maak consistentie-regels expliciet (format, termen, bronnotatie).

Resultaatformat

  1. Kernbeoordeling (max. 5 zinnen). Samenvatting van sterke punten en hoofdproblemen.
  2. Checklistscore. Geef per sectie (Structuur, Taal, Juridische correctheid) een score op 0–5 en één zin toelichting.
  3. Belangrijkste risico’s (bullets, max. 5).
  4. Direct toepasbare verbeteringen (genummerde lijst, max. 10). Elke verbetering is één bewerking die direct in de prompt te plakken is.
  5. Geherformuleerde prompt (indien verbetering nodig). Lever een volledige, opgeschoonde versie die alle bovenstaande eisen afdwingt.
  6. Indien al optimaal: Licht kort toe waarom; noem de elementen die behouden moeten blijven.

Aanvullende regels

  • Gebruik uitsluitend informatie uit de aangeleverde prompt.
  • Wees neutraal, juridisch precies en bondig; geen speculatie.
  • Benoem ontbrekende maar noodzakelijke eisen expliciet.
  • Houd terminologie consistent met het aangegeven rechtsgebied (indien opgegeven).
  • Geef voorbeelden enkel ter verduidelijking, niet als vervanging van bronverwijzingen.

Terug naar boven

Tips voor meer feitelijke nauwkeurigheid

Feitelijke juistheid is in het juridische werk cruciaal. Er zijn verschillende strategieën om de feitelijke nauwkeurigheid van antwoorden en de transparantie van de totstandkoming ervan te vergroten, zoals de Chain of Verification-techniek. Je vraagt het AI-model dan om zichzelf systematisch te controleren en de resultaten van de controle mee te nemen in de beantwoording.

Voorbeeld-prompt

Ik wil een juridische analyse over recente ontwikkelingen in het Nederlandse aanbestedingsrecht. Volg hierbij de Chain of Verification-methode:

1. Geef eerst een baseline-analyse van de belangrijkste ontwikkelingen in het afgelopen jaar.

2. Stel verificatievragen op voor de belangrijkste feiten, zoals: “Wanneer trad deze wetgeving precies in werking?”, “Wat was de exacte uitspraak van de Hoge Raad in deze zaak?”, “Welke specifieke wetsartikelen zijn gewijzigd?”

3. Beantwoord deze verificatievragen onafhankelijk en controleer of de feiten kloppen.

4. Geef een herziene, gecorrigeerde analyse op basis van de geverifieerde informatie.

5. Presenteer de definitieve, gecorrigeerde analyse. Geef expliciet aan welke feiten uit de baseline-analyse (stap 1) onjuist bleken en hoe deze zijn gecorrigeerd op basis van de verificatie in stap 3.

Om efficiënter met AI-tools te werken kun je bij de meeste tools vaste instructies instellen, zoals een basisprofiel met voorkeuren voor juridisch taalgebruik en specifieke instructies.

Terug naar boven

Meer informatie

Terug naar boven

Terug naar boven

Laatst gewijzigd op: 31-10-2025