Generatieve AI in het juridische werk

Inhoudsopgave

Het belang van AI-geletterdheid

Binnen de Rijksoverheid speelt generatieve kunstmatige intelligentie (artificial intelligence, AI) een steeds belangrijkere rol in juridische werkzaamheden. Generatieve AI is een specifieke vorm van AI die in staat is om nieuwe content te creëren zoals teksten, audio, afbeeldingen en video's. Bekende toepassingen zijn AI-chatbots zoals Le Chat en ChatGPT, die gebruikmaken van grote taalmodellen ofwel Large Language Models (LLM’s). Deze technologie biedt nieuwe mogelijkheden om (juridische) werkzaamheden efficiënter uit te voeren en de resultaten ervan te verbeteren. Om die mogelijkheden op verantwoorde wijze te benutten, is het essentieel dat juristen zich bewust zijn van de werking van AI-tools en deze effectief en verantwoord kunnen gebruiken. Dit wordt ook wel AI-geletterdheid genoemd, een term afkomstig uit de AI-verordening.

Een kernaspect van AI-geletterdheid is het besef dat AI-assistenten zoals Le Chat en ChatGPT functioneren als voorspellende systemen, die niet in staat zijn hun eigen antwoorden met zekerheid te verifiëren. Het is dus van groot belang om altijd kritisch te blijven op de uitkomsten. AI-tools kunnen een waardevolle aanvulling op menselijke juridische expertise bieden, maar kunnen die niet vervangen. 

Deze pagina biedt een beknopt overzicht van kaders, praktijkvoorbeelden en tips voor het gebruik van generatieve AI in juridische werkzaamheden bij het Rijk. 

Terug naar boven

Kaders voor het gebruik van generatieve AI 

De ambitie is dat elke jurist bij het Rijk op korte termijn toegang krijgt tot een veilig AI-model in de eigen werkomgeving. Bij sommige ministeries is dat al het geval; andere juristen hebben alleen toegang tot generatieve AI via toepassingen zoals Le Chat en ChatGPT. Hou je bij het gebruik van dit soort tools altijd aan de voorschriften die binnen je eigen organisatie gelden en volg de ontwikkelingen op de voet: er is veel in beweging in de techniek en de regulering van generatieve AI. Ook de kaders voor het gebruik ervan bij het Rijk zijn daarom in beweging. 

In het algemeen geldt bij het gebruik van algemeen beschikbare toepassingen zoals Le Chat in elk geval:

  1. Deel alleen openbare informatie zoals wetgeving, jurisprudentie, kamerstukken en openbare rapporten, en geen vertrouwelijke informatie. Wees je ervan bewust dat je ook gevoelige informatie kan delen met het soort vragen (prompts) dat je stelt.
  2. Deel nooit persoonsgegevens;
  3. Wees kritisch op elke uitkomst:
    • Controleer gegenereerde teksten altijd op juistheid, volledigheid en verenigbaarheid met geldend recht. Jij blijft als mens verantwoordelijk voor de teksten.
    • Wees alert op mogelijke vooroordelen in gegenereerde teksten.

Beschouw en behandel AI als een assisterende collega: geef duidelijke instructies over wat je precies verwacht en gebruik de tool als aanvulling en niet als vervanging. Morele en juridische oordeelsvorming en de eindverantwoordelijkheid voor de kwaliteit blijven altijd aan de mens.

Terug naar boven

Mogelijkheden en praktijkvoorbeelden

Generatieve AI kan je op verschillende manieren ondersteunen bij (juridische) werkzaamheden. Denk bijvoorbeeld aan:

  • Samenvatten en analyseren: het samenvatten en analyseren van lange teksten of grote hoeveelheden tekst, zoals een groot aantal consultatiereacties;
  • Tekstvergelijking: het vergelijken van juridische teksten, bijvoorbeeld om de samenhang tussen verschillende regelingen te analyseren en inconsistenties op te sporen, of om te beoordelen of een conceptregeling strookt met de Aanwijzingen voor de regelgeving;
  • Jurisprudentieonderzoek: het analyseren van jurisprudentie en identificeren van trends, bij voorkeur met een gespecialiseerde tool voor jurisprudentieonderzoek zoals LegalMike of Zeno;
  • Spraak naar tekst: het omzetten van gesproken naar geschreven tekst, bijvoorbeeld voor ondersteuning tijdens debatten en verslaglegging van hoorzittingen;
  • Brainstormen: het aanreiken van verschillende (juridische) invalshoeken bij complexe vraagstukken;
  • Taalcontrole: het verbeteren van leesbaarheid, consistentie en toegankelijkheid van teksten;
  • Alternatieven genereren: het formuleren van verschillende varianten van bepalingen of argumenten;
  • Effectanalyse: het voorspellen van mogelijke (neven)effecten van beleid en regelgeving;
  • Hulp bij stukken opstellen: bijvoorbeeld DPIA’s en toetsen (uitvoeringstoets, doenvermogentoets, regeldruktoets);
  • Hulp bij het vinden van de juiste informatie: bijvoorbeeld samenvattingen van YouTube-filmpjes of podcasts van rapporten of andere openbare informatie;
  • Hulp met vertalen, bijvoorbeeld via DeepL.

De Tijdelijke werkgroep kansen generatieve AI in juridisch werk doet in opdracht van het IOWJZ onderzoek naar specifieke tools en prompts voor juridische werkzaamheden. 

Terug naar boven

Meer informatie

Terug naar boven

Laatst gewijzigd op: 29-10-2025