Bestuursrechtelijke handhaving en sancties

Inhoudsopgave

• 1. Wat zijn bestuursrechtelijke handhaving en sancties?
• 2. Hoe gebruik je bestuursrechtelijke handhaving en sancties?
• 3. Achtergrondinformatie
• 4. Contactgegevens

1. Wat zijn bestuursrechtelijke handhaving en sancties?

Algemeen

In onze maatschappij gelden allerlei regels. Een groot deel van de regels is vastgelegd in wetten. De naleving van deze wetten wordt gehandhaafd middels het strafrecht of het bestuursrecht. Zie voor handhaving in het algemeen.

Overtreding van de regels kan leiden tot sanctionering, oftewel straffen. De basis hiervoor ligt onder andere in het strafrecht. Daarnaast kan ook sprake zijn van bestuursrechtelijke handhaving en sancties. Het kan zelfs zijn dat je voor hetzelfde feit zowel strafrechtelijk als bestuursrechtelijk bestraft wordt. Als een bedrijf bijvoorbeeld een milieuwet overtreedt, kan dit bestuursrechtelijk bestraft worden met een boete of dwangsom. Maar als ook nog vermoed wordt dat de regels bewust zijn overtreden, kan daarnaast ook strafrechtelijk onderzoek worden gedaan. In deze tekst bespreken we alleen de bestuursrechtelijke handhaving en sancties. Zie voor meer informatie strafrechtelijke handhaving en sancties.

Kenmerken bestuursrechtelijke handhaving en sancties

Bij de uitvoering van wet- en regelgeving door bestuursorganen is sprake van een typische juridische relatie tussen burgers of bedrijven en de overheid: de overheid kan eenzijdig de rechtspositie van burgers en bedrijven bepalen, door hen regels op te leggen waar ze zich aan moeten houden. De voorkeur gaat in deze relatie uit naar bestuursrechtelijke handhaving en sancties. Het betrokken bestuursorgaan dat verantwoordelijk is voor het betreffende stukje beleid, wet- of regelgeving, is dan ook verantwoordelijk voor het handhaven daarvan.

Terug naar boven

2. Hoe gebruik je bestuursrechtelijke handhaving en sancties?

Op 13 juli 2015 stelde de Afdeling advisering van de Raad van State (RvS) een ongevraagd advies vast over de verhouding tussen bestuurlijke boetes en strafrechtelijke boetes en het daarbij gevoerde wetgevings- en handhavingsbeleid. Zie hiervoor: Ongevraagd advies inzake sanctiestelsels (Stcrt. 2015, 30280). Als reactie op dit advies heeft de Minister van Justitie en Veiligheid op 26 april 2018 het eerder Nader rapport bestuurlijke boetstelsels vastgesteld (Stcrt. 2018, 31269). Uit het Nader rapport volgen kwaliteitseisen aan bestuursrechtelijke handhaving, die worden uitgewerkt op de pagina Keuze van een sanctiestelsel. In het algemeen wordt de eis gesteld dat de gekozen sanctie een zo evenredig mogelijke overheidsreactie moet zijn op een overtreding.

Als je kiest voor een bestuursrechtelijke sanctie is het van belang om het verschil tussen herstelsancties en bestraffende sancties in de gaten te houden. Deze twee vormen van sancties worden beschreven in artikel 5:2 van de Algemene wet bestuursrecht. Het verschil komt neer op het volgende:

• Herstelsanctie
  Een herstelsanctie wordt gebruikt om een overtreding te beëindigen, geheel of gedeeltelijk ongedaan te maken of om te voorkomen dat de overtreding herhaald wordt. Hierbij kan je denken aan de last onder dwangsom of een bestuurlijke dwangsom.
• Bestraffende sanctie
  Een bestraffende sanctie is bedoeld om de overtreder van het bestuursrecht te bestraffen met bijvoorbeeld een bestuurlijke boete.

Er zijn dus drie bestuursrechtelijke sancties waarvoor je kunt kiezen:

1. Last onder bestuursdwang (afdeling 5.3.1 Awb)
2. Last onder dwangsom (afdeling 5.3.2 Awb)
3. Bestuurlijke boete (Titel 5.4. Awb)

Het Nader rapport besteedt in het bijzonder aandacht aan de volgende relevante factoren voor de introductie van een bestuurlijke boetebevoegdheid:

• Er is voldaan aan de organisatorische randvoorwaarden voor de introductie van een bestuurlijke boete, waaronder de aanwezigheid van een voldoende toegerust en professioneel bestuursorgaan en de beschikbaarheid van kwantitatief en kwalitatief voldoende capaciteit;
• Het gaat om veelvoorkomende of betrekkelijk lichte overtredingen, die eenvoudig vast zijn te stellen of waarbij verwacht mag worden dat in de praktijk doorgaans geen rechterlijke procedures zullen worden gestart over de sanctie of de toegepaste bevoegdheden.

Kies je voor een stelsel met een bestuurlijke boete, dan moet je normaal gesproken altijd aansluiten bij de maximale boetebedragen uit artikel 23 van het Wetboek van Strafrecht. Is het wenselijk om hogere boetes in te stellen? Dan moet je die keuze op objectieve factoren baseren. Het is ook mogelijk voor een stelsel van duale handhaving te kiezen. Strafrechtelijke en bestuursrechtelijke handhaving staan dan naast elkaar. In dat geval mag de bestuurlijke boete in beginsel niet hoger zijn dan de maximale strafrechtelijke boete. Ook moet er worden overlegd tussen het OM en de betreffende bestuursrechtelijke handhaver over wat de richtlijnen zijn voor strafvordering en hoe de handhaving eruit zal zien. Dit alles moet blijken uit de motivering.

In de Aanwijzingen voor de regelgeving staan enkele aanwijzingen over de manier waarop boetes moeten worden vormgegeven. Bijvoorbeeld in relatie tot recidive, of er een maximum boete geldt, een vaste boete per feit of een boete afhankelijk van de omzet. Zie Ar 5.40 tot en met 5.46. Je kunt de hoogte van de boete mede bepalen aan de hand van hoe effectief boetehoogtes zijn geweest in het verleden. Ook kan het helpen om naar vergelijkbare stelsels te kijken. Om hierbij te helpen is de boetewijzer ontwikkeld. Let wel op dat de in de boetewijzer vermelde maximumbedragen inmiddels zijn veranderd. Voor de actuele bedragen moet je steeds de geldende wettekst bekijken.

Terug naar boven

3. Achtergrondinformatie

Hieronder is een overzicht van de kwaliteitseisen waaraan moet worden voldaan.

Terug naar boven

4. Contactgegevens

• Ministerie van Justitie en Veiligheid > Sector Juridische Zaken en Wetgevingsbeleid (JZW)

Terug naar boven

Laatst gewijzigd op: 1-8-2023