Feedback

Inhoudsopgave

1. Wat is feedback?

Algemeen

Feedback betekent dat je terugkoppeling geeft aan iemand over zijn of haar gedrag of prestaties. Door feedback te geven op gedrag, krijgen mensen kennis over hun eigenlijke, vaak onbewuste gedrag. Dat moedigt mensen aan tot verandering van hun gedrag. Ze merken namelijk dat ze iets anders blijken te doen dan ze dachten of wilden, of dan andere mensen die ze belangrijk vinden. Voor het geven van feedback is vaak een vorm van vastlegging van gedrag nodig. Met feedback kan de overheid mensen voorbereiden op gedragsverandering en zorgen dat ze hun gedrag willen veranderen. Soms kan al tijdens of direct na het gedrag meteen feedback gegeven worden. Voorbeelden zijn op een scherm de snelheid te laten zien waarmee iemand rijdt of met een meter te laten zien hoeveel energie een bepaald apparaat gebruikt.

Mensen willen vaak graag hetzelfde zijn of doen als andere mensen die zij belangrijk vinden. Dit geldt vooral als iemand zelf zijn gedrag ook wil veranderen. Vaak zijn die belangrijke mensen te vinden in de buurt waarin je woont, je vriendengroep of zijn het mensen met vergelijkbare inkomsten en uitgaven. Je kunt hierop inspelen door gedrag te vergelijken. Met een slimme energiemeter kan je bijvoorbeeld iedere maand een seintje krijgen of je gebruik nog hetzelfde is als van een vergelijkbaar gezin dat in een zelfde soort huis woont.

Feedback kan ook op andere manieren gegeven worden. Als je per keer voor iets moet betalen, denk je er meer over na dan wanneer je een doorlopende rekening hebt. Als je bijvoorbeeld energie koopt via een prepaid aansluiting of per rit tol betaalt aan een loket, dan moet je steeds opnieuw beslissen of je het echt nodig hebt.

Kenmerken feedback

  • Het helpt gewoontegedrag te veranderen.
  • De overheid en vertegenwoordigers van bepaalde groepen van wie het gedrag wordt vastgelegd, stellen de regels op.
  • De registratie van gedrag hangt af van juridische en technische factoren.
  • Informatie over natuurlijke personen is privacygevoelig. Daarvoor geldt de Wet bescherming persoonsgegevens. Het is mogelijk dat je uitdrukkelijk toestemming moet vragen aan personen.
  • Hoeveel gedrag wordt beperkt, is afhankelijk van de vormgeving en sanctionering van de registratie ervan. Prepaid contracten zijn bijvoorbeeld in zoverre dwingend dat de leverantie stopt als het tegoed op is.
  • Registratie van gedrag en de feedback erop is geen ‘hard’ juridisch instrument.
  • Zelfhandhavend.
  • De reikwijdte is afhankelijk van de vormgeving en technische vereisten.
  • Andere instrumenten kunnen een feedback systeem krijgen. Bijvoorbeeld door per keer af te rekenen.

Voordelen

  • Als feedback over een bepaalde periode herhaald wordt, kan het helpen om gedrag blijvend te veranderen. Er kan nieuw gewoontegedrag ontstaan.
  • Met technische middelen zijn registratie en feedback steeds gemakkelijker op grote schaal te gebruiken.
  • Vergelijking met anderen is een krachtige vorm van sturing, zonder dat je hoeft te handhaven.

Nadelen

  • Voortdurende feedback op gedrag – bijvoorbeeld energieconsumptie – kost veel geld.
  • De gegevens die je krijgt, kunnen gebruikt worden voor doelen waarvoor ze niet zijn bedoeld.

Terug naar boven

2. Hoe gebruik je feedback?

Zoals hierboven al is beschreven kan de overheid feedback gebruiken om mensen voor te bereiden op en te verleiden tot gedragsverandering. Door feedback te krijgen op hun gedrag worden mensen zich bewust van hun vaak onbewuste gedrag. Ze merken dat ze iets anders blijken te doen dan ze dachten of willen. Of ze gedragen zich anders dan andere mensen die ze belangrijk vinden. Dit motiveert mensen hun gedrag te veranderen. Hieronder wordt besproken hoe je feedback succesvol als instrument kunt gebruiken.

Effectiviteit

Hoe effectief feedback is, hangt vaak samen van de kosten van de registratie. In de Verenigde Staten is onderzoek gedaan naar de effectiviteit van energieregistratiesystemen. Gebleken is dat een modern en ver ontwikkeld systeem in verhouding meer opleverde dan een eenvoudig systeem. Als veel mensen het eenvoudige systeem gebruikten, leverde dit minder op dan als een kleine groep mensen het geavanceerde systeem gebruikte. Anderzijds kan het wellicht beter zijn dat een groot aantal mensen een beetje hun gedrag verandert

Slaagfactoren

  • Voor gedragsverandering is regelmatige en snelle feedback nodig. Het moet kort na het vertoonde gedrag worden gegeven.
  • Werken met een kleine, aangewezen groep mensen die zich bewust veel heeft laten controleren, leidt tot een grotere gedragsverandering.

Faalfactoren

Als een meerderheid bepaald gewenst gedrag vertoont, kan het helpen dat te benoemen. Maar vergelijking met anderen kan ook tegengesteld werken. Dit geldt vooral voor mensen die het niet eens zijn met de sociale norm, bijvoorbeeld dat energie besparen goed is voor het milieu. Die mensen gaan soms meer consumeren. Dat geldt ook voor wie al bovengemiddeld presteerde. Dit kan misschien worden voorkomen door goed gedrag apart te belonen, bijvoorbeeld met een smiley.

Valkuilen en tips

  • Kijk wat er nodig is: een grote verandering van een kleine groep, of een kleine verandering van een grote groep mensen. In het eerste geval raden we aan registratie en feedback te combineren met een gedragscontract. In het tweede geval zijn gedragscontracten door het aantal deelnemers te duur. Hun uitdrukkelijke toestemming helpt wel voor de acceptatie van het instrument.
  • Bedenk kleine, liefst niet financiële beloningen voor wie al bovengemiddeld presteert.
  • Als je gedrag registreert met de bedoeling het gedrag te veranderen, kun je de gegevens beter niet opslaan en delen met anderen. Zo oordeelde het College Bescherming Persoonsgegevens dat een te nauwkeurige registratie door een slimme energiemeter te veel inzicht geeft in de persoonlijke leefwijze.

Terug naar boven

3. Achtergrondinformatie

Aanbevolen literatuur

Feedback Loops Are Changing What People Do, van Thomas Goetz, 19 juni 2011.

Terug naar boven

Laatst gewijzigd op: 1-8-2023