Als adviseur gedrag en doenvermogen heb jij ervaring met het onderzoeken van menselijk gedrag, contextfactoren en het interpreteren van die bevindingen. Je ondersteunt de beleidsmaker of wetgevingsjurist bij het maken van een realistische inschatting van de doenlijkheid.
Werkwijze: een iteratief proces
Het beste start de beleidsmaker zo vroeg mogelijk in het beleidsvormingsproces met de doenvermogentoets. Gedurende de beleidsvorming wordt het voorstel aangescherpt op doenlijkheid. Als adviseur gedrag en doenvermogen ondersteun je de beleidsmaker in dit proces op een manier die passend is bij de context van het beleidsdossier.
De stappen in vogelvlucht
Houd in elke stap rekening met de vereisten en de context.
1. Adviseer over een plan van aanpak voor de doenvermogentoets
De beleidsmaker of wetgevingsjurist plant een gesprek met je bij de start van een nieuw beleid- of wetsvoorstel. Achterhaal het volgende:
- Wat is het doel van het beleid?
- In welk stadium is het dossier (verkennen probleem, verkennen beleidsopties, inrichten gekozen beleidsoptie)?
- Wat wil de beleidsmaker weten door het doen van de doenvermogentoets?
- Wat is de ruimte (tijdlijn, toezeggingen)
Geef advies voor een passende doenvermogentoets
Bedenk wat een passende doenvermogentoets is gegeven het beleidsdoel, de doelgroepen, het bereik, ruimte en mogelijke impact en negatieve gevolgen. Dit kan variëren van een beknopte analyse tot een uitvoerige analyse, waarbij het beleid wordt gesimuleerd en getest bij de doelgroep.
Geef advies over de uitvoering van de doenvermogentoets
- Sommige doenvermogentoetsen zijn uitgevoerd door adviseur gedrag en doenvermogen bij de Rijksoverheid
- Sommige doenvermogentoetsen zijn uitgevoerd door een externe partij
- Sommige doenvermogentoetsen worden door de beleidsmaker of wetgevingsjurist zelf uitgevoerd. Ook dan helpt het als je meedenkt of adviseert.
Voorbeeld
Een doenvermogentoets voor de stelselherziening financiering kinderopvang is in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uitgevoerd door een externe partij, zie Doenlijkheidsscan stelselontwerp financiering kinderopvang | Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag
2. Stem de uitvoering van de doenvermogentoets af en ondersteun indien nodig
Ondersteun als het nodig is tijdens de doenvermogentoets bij:
- Het opzetten van de doenvermogentoets of onderzoek
- Het duiden van de resultaten
- Het trekken van de conclusies op basis van de resultaten
- Het vertalen van de conclusies naar verbeterpunten voor het beleidsvoorstel
Waarom moet ik dit doen?
Als adviseur gedrag en doenvermogen heb jij zowel de specialistische expertise als de ruimte om te ondersteunen bij de doenvermogentoets. Beleidsmedewerkers werken aan de inhoud van beleidsdossier. Zij betrekken als procesmanager de verschillende wegen de diversie kwaliteitseisen en andere criteria tegen elkaar af.
Voorbeeld
Voor de IBO vereenvoudiging Sociale Zekerheid hebben gedragsadviseurs bij de Rijksoverheid vier bouwstenen uit de gedragswetenschap vertaald naar de praktijk van de sociale zekerheid. Deze zijn door beleidsmedewerkers geraadpleegd bij het ontwikkelen van de beleidsopties. Vervolgens hebben de gedragsadviseurs elk van de beleidsopties beoordeelt op doenlijkheid. Twee beleidsopties zijn in scenario’s uitgewerkt en voorgelegd aan de doelgroepen. Lees meer
3. Ondersteun bij het formuleren van de conclusie
Kom samen met de beleidsmaker of wetgevingsjurist om de conclusie met betrekking tot doenlijkheid te trekken.
Wat je hierin moet meenemen staat beschreven in de schrijfinstructie. Maak inzichtelijk wat het oordeel is over de doenlijkheid, wat de onderbouwing daarvan is en hoe de doenlijkheid is meegewogen in de gemaakte afwegingen. Let op, conclusies kunnen op verschillende manieren getrokken worden. Houdt doenlijkheid voor de burger, zzp’er of MKB’ercentraal. Kijk mee op het oordeel en scherp aan.
Voorbeeld
Bij het ambtelijk rapport fiscale regelingen is van 42 regelingen de doenlijkheid beoordeeld met een stoplichtmodel (groen, geel, rood). Dit maakte het makkelijk om af te zetten tegen andere criteria (o.a. budgettair belang en uitvoeringsaspecten).
Een goede doenvermogentoets uitvoeren? Zie voor meer informatie de pagina Werkwijze doenvermogentoets.
Voorbeelden van doenvermogentoetsen
Voorbeeld
Doenlijkheid in kaart brengen door de nieuwe regelingen te simuleren (of pre- testen)
Wat is er gedaan?
Voor de herinvoering van de basisbeurs is de doenlijkheid van het wetsvoorstel , vroegtijdig in het beleidsproces, in kaart gebracht. Dat is gedaan door een DUO website na te maken in een testomgeving. Daar werden studenten gevraagd om de basisbeurs (fictief) aan te vragen. Daarna werd met deze studenten gesproken. Dit leverde inzichten over de doenlijkheid op. Ook hielp het bij het antwoord krijgen op andere aannamen zoals of studenten na het aanvragen van de basisbeurs een eventuele lening bij DUO omlaag schroeven.
Wat heeft het opgeleverd?
Dit heeft inzichten over doenlijkheid opgeleverd die zijn meegewogen in het wetsontwerp. Zoals over of studenten verwachten zelf een aanvraag te moeten doen en hoe doenlijk dat is.
Laatst gewijzigd op: 21-5-2025